ႏိုင္ငံေရး ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား

မိုးသန္
ႏိုင္ငံျပဳပညာနိဒါန္း (၂)

ဤစာစုတြင္ ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား၊ အခက္အခဲမ်ားႏွင့္ ထိုအခက္ အခဲမ်ားကို ေက်ာ္လႊားႏိူင္ရန္ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္နည္းလမ္းမ်ားကို တင္ျပသြားမည္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္သံုးသပ္မႈျပဳရာတြင္ အေရးအႀကီးဆံုးအေျခခံလိုအပ္ခ်က္မွာ မိမိေလ့လာသံုးသပ္ မည့္ အေၾကာင္းအရာ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးေလာကမ်ား (political worlds) ကို အဓိပါယ္ဖြင့္ဆိုႏိုင္ေရးပင္ျဖစ္ သည္။
တခ်ဳိ႕က ပုဂလိကလူသားတဦးျခင္းသည္ ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ သိျမင္နားလည္မႈ၊ ႏိုင္ငံေရးရည္ရြယ္ ခ်က္ရွိႏိုင္မႈ၊ ပါ၀ါတည္ေဆာက္ရာတြင္ ပါ၀င္ႏိုင္မႈ စသည့္ သီးျခားလကၡဏာမ်ားရွိသျဖင့္ ထိုလူတစ္ဦးျခင္းကိုပင္ ႏိုင္ငံေရးေလာကတစ္ခုျဖစ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ တခ်ဳိ႕ကလည္း ဘီယာဆိုင္မ်ား၊ ဖက္ဖက္ရည္ဆိုင္မ်ား၊ စုပါမားကက္မ်ား စသည္တို႔တြင္ ႏိုင္ငံေရးအရ အေရးပါေသာစုစည္းမႈမ်ားရွိႏိုင္သျဖင့္ ထိုေနရာမ်ားကို ႏိုင္ငံေရး ေလာကမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္လိုၾကသည္။ ထို႔ျပင္ ႏိင္ငံ အတည္တက်မရွိဘဲ ေရႊ႕ေျပာင္းေနထိုင္ေနၾကရေသာ( ဥပမာ - Kurds ကာဒ့္လူမ်ဳိးမ်ား) ကဲ့သို႔ လူမ်ဳိးစုမ်ားကိုလည္း ေရြ႕လ်ားႏိုင္ငံေရးေလာကမ်ားအျဖစ္ ရႈျမင္လိုၾက သည္။ ထိုသို႔မတူကဲြျပားေသာ ယူဆခ်က္မ်ားရွိေနေသာ္လည္း ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာ၏ ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္သံုးသပ္မႈနယ္ပယ္တြင္မူ အေျခတ က်တည္ရွိေနေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံမ်ားကိုသာ ႏိုင္ငံေရးေလာကအျဖစ္ အဓိပယ္ဖြင္ဆိုသည္။ ယေန႔ကမာၻေပၚတြင္ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာႏိုင္ငံေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔ရွိရာ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ပညာရွင္မ်ားသည္ ထိုႏိုင္ငံေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔ကို ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈနယ္ပယ္၏ ေလ့လာမႈအေျခခံယူနစ္ မ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထိုသို႔သတ္မွတ္၍ ေလ့လာမႈအေျခခံယူနစ္မ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထိုသို႔ သတ္မွတ္၍ ေလ့လာၾကရာတြင္ ႏိုင္ငံမ်ားက်င့္သံုးေနေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ား၊ ထိုစနစ္မ်ားကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္လ်က္ရွိေသာ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ေရြးေကာက္ပဲြစနစ္မ်ား စသည္တို႔ကို ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာ ၾကသ လို၊ တိတိက်က်လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ျပငမရေသာ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမႈမ်ားကိုလည္း စုးစမ္းေလ့လာေလ့ရွိၾ က သည္။

ႏိုင္ငံေရးႏႈိုင္းယွဥ္ ေလ့လာမႈျပဳျခင္းျဖင့္ ရႈပ္ေပြလီလွေသာ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမ်ား၊ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို ရွင္းလင္းလြယ္ကုူစြာ သိျမင္လာႏိုင္လုိ၊ ထိုျဖစ္စဥ္မ်ားကို ပိုမို၍စနစ္တက်စီမံခန္႔ခြဲ ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ -ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ ျပဳရန္အတြက္ ႏိုင္ငံ(၁၀) ႏိုင္ငံ ကို စိတ္ထဲေပၚလာသည့္အတိုင္း ခ်ေရးၾကည့္ သည္ဆိုပါစို႔။Angola, Australia, China, France, Ghana, Great Britain, Japan, Luxembourg, United State, Venezuela …. ႏိုင္ငံေရး ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ အျမင္ျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ အဂၤလိပ္ဗ်ည္းစာလံုး ‘A’ ျဖင့္စေသာႏိုင္ငံ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ေတြ႔ရမည္ျဖစ္ၿပီး၊ ‘G’ ျဖင့္စေသာႏိုင္ငံ ၂ ႏိုင္ငံ ကို ေတြ႔ရေပမည္။ က်န္ႏိုင္ငံမ်ားမွာ ‘A’ (သို႔) ‘G’ျဖင့္ စေသာႏိုင္ငံမ်ားမဟုတ္ၾကေပ။ ႏိုင္ငံ(၁၀)ႏိုင္ငံကို စိတ္ထဲေပၚသည့္အတိုင္း ထည့္ေရးထားသည့္ အေျခအေန တြင္ သီးျခား (၁၀) ႏိုင္ငံအျဖစ္သာ ျမင္ရမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ အျမင္အရ ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာလိုက္ပါက ‘A’ ႏွင့္စေသာ ႏွစ္ႏိုင္ငံကို တစ္အုပ္စု၊ ‘G’ႏွင့္စေသာ ၂ ႏိုင္ငံကို တစ္အုပ္စု၊ ’A’(သို႔) ‘G’ ႏွင့္ မစေသာ ႏိုင္ငံမ်ားကိုတစ္အုပ္စု စသည္ျဖင့္ ခြဲျခားႏိုင္သည္။ သီးျခားစီရိွ ေသာႏိုင္ငံ (၁၀) ႏိုင္ငံကို မ်ိဳးတူအုပ္စု သံုးစုဖြဲ႔ေပးႏိုင္ျခင္းျဖင့္ ေလ့လာရာတြင္ ပိုမိုရွင္းလင္းေစျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ပညာရွင္မ်ားသည္ အင္အားႀကီးေသာ၊ အင္အားနည္းေသာ၊ ခ်မ္းသာေသာ၊ ဆင္းရဲေသာ၊ တည္ၿငိမ္မႈရွိေသာ၊ တည္ၿငိမ္မႈမရိွေသာ ႏိုင္ငံတစ္ခုစီ၏ ၀ိေသသ လကၡဏာမ်ားကို တူရာျခင္းစုၿပီး၊ မ်ိဳးတူအုပ္စုမ်ားဖြဲ႔၍ ေလ့လာၾကသည္။ ထိုသို႔ ပိုမို ရွင္းလင္းလြယ္ကူေစရန္ ေလ့လာမႈျပဳျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ၏ ပထမဆံုးရည္ရြယ္ခ်က္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။

မည္သည့္ကိစၥအတြက္ ႏိႈင္းယွဥ္မႈျပဳသည္ျဖစ္ေစ၊ အနည္းဆံုး မတူညီသည့္အရာ၀တၳဳ (၂) မ်ိဳးရိွရန္လို
အပ္သည္။ ထိုအတူ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈျပဳရာတြင္လည္း အနည္းဆံုးမတူညီေသာ ႏိုင္ငံ (၂) ခု ရိွရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံတည္းကို ေလ့လာမည္ဆိုပါက မတူညီေသာအခ်ိန္ကာလ ၂ မ်ိဳးေပၚတြင္ ႏိႈင္းယွဥ္သံုးသပ္ရမည္ျဖစ္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာာမႈသည္ ေလ့လာသူ သုေတသီ ေနထိုင္ ေသာႏိုင္ငံႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံတစ္ခုခုကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈမိ်ဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ မည္သို႔ပင္ဆိုေစ ထိုသို႔ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာမႈျဖင့္ ႏိုင္ငံတစ္ခုခ်င္းစီ၏ မတူညီေသာႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ား၊ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္မ်ားကို သိျမင္ နားလည္လာမည္ျဖစ္ရာ၊ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အသိတရား မိုးကုတ္စက္၀ိုင္းကို ခ်ဲ႕ထြင္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်က္သည္ပင္ ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ၏ ဒုတိယရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္တြင္ ေယဘူယ် မွန္းဆခ်က္မ်ား (hypothesis) မ်ားရိွသည္။ ဥပမာ-ဓနဥစၥာခြဲေ၀မႈ မမွ်တ၍ ဆင္းရဲခ်မ္းသာ ကြာဟမႈႀကီးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ဓနဥစၥာခြဲေ၀မႈမွ်တသည့္ ႏိုင္ငံတို႔ထက္ ေတာ္လွန္ ေရးျဖစ္ပြားႏိုင္ေခ် ပိုရိွသည္ဟူသည့္အဆိုကို ေလ့လာၾကည့္သည္ဆိုပါစို႔။ ထိုအဆို၏ မွန္ကန္ႏိုင္စြမ္းကို ဆန္းစစ္ၾကည့္ရမည္ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတည္းတြင္သာ ထိုသိ္ု႔ျဖစ္ေနပါက ထိုအဆိုသည္ အေျခအေနအားလံုးအတြက္ မွန္ကန္ခ်က္မ်ိဳးျဖစ္သည္ဟု ယူဆရန္ခက္သည္။ ထိုအေျခအေန မ်ိဳးတြင္ ႏိုင္ငံေရးႏိိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈျပဳလုပ္ၾကည့္ရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေလ့လာရာတြင္ ဓနဥစၥာခြဲေ၀မႈ မမွ်တေသာ္လည္း ဓနဥစၥာဖန္တီးႏိုင္မႈစြမ္းရည္ ျမင့္ေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ တည္ၿငိမ္မႈဖန္တီးႏိုင္သည္ကို ေတြ႔ရိွရပါက မူလအဆိုကို ေျပာင္းလဲပစ္ရမည္ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ေယဘူယ်မွန္းဆခ်က္မ်ားကို လက္ေတြ႔ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္းျဖင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္မွန္ကန္ေသာ ခန္႔မွန္းခ်က္မ်ား၊ ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ရရိွႏိုင္ ေပမည္။ ထိုသို႔ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ၏ အေရးႀကီးဆံုးေသာ တတိယ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္ေပသည္။

ႏိုင္ငံေရးႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာမႈျပဳရာတြင္ ႀကံဳေတြ႔ရႏိုင္သည့္အခက္ခဲမ်ားႏွင့္ ထိုအခက္အခဲမ်ားကို ေက်ာ္
လႊားႏိုင္ရန္ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ဆက္လက္ေဆြးေႏြးသြားမည္ျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံေရး ႏိႈင္ယွဥ္ေလ့လာမႈျပဳျခင္းသည္ ႏုိင္ငံတစ္ခုျခင္းစီ၏ အေသးစိတ္အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ရသေျမာက္ေအာင္ မွတ္တမ္းျပဳစုျခင္းမ်ိဳး မဟုတ္ေပ။ ႏိုင္ငံမ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာၿပီး ေယဘူယ်မွန္ကန္ခ်က္မ်ား သီအိုရီမ်ား ကို ေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္ရန္ျဖစ္သည္။ ေလ့လာသူသုေတသီမ်ားႏွင့္ သုေတသီတို႔၏ ေလ့လာမႈမွထြက္ေပၚလာ ေသာ ရလာဒ္မ်ားကိုလက္ေတြ႔အသံုးျပဳမည့္သူ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္လံုးသည္ မွန္ကန္ေသာ ဓမၼဓိဌာန္က်ေသာ ရလာဒ္မ်ားကိုသာ လုိလားၾကမည္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆႏိုင္သည္။ ထိုေနရာတြင္ သုေတသီတို႔၏ ဓမၼဓိဌာန္ က်က် သစၥာရိွရိွေဆာင္ရြက္ႏုိင္စြမ္းသည္ အလြန္အေရးပါလွသည္။ သုေတသီတို႔အေနနဲ႔ မိမိတို႔လိုခ်င္ေသာ ေနာက္ဆံုးရလာဒ္ ထြက္ေပၚလာေစရန္အတြက္ ဘက္လိုက္ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ား မရိွေစရန္ ထိန္းသိမ္း ရမည္ျဖစ္သည္။ သုေတသန ရလာဒ္မ်ားကိုအျပည့္အ၀ ယံုၾကည္မႈေပးႏိုင္ရန္အတြက္မူ ထိုရလာဒ္မ်ားကို အျခားပညာရွင္မ်ားက ၀ိုင္း၀န္းဆန္းစစ္ရန္ လိုအပ္ေနသည္။ မည္သို႔ပင္ဆိုေစ သုေတသီ၏ ကိုယ္ပိုင္တန္ဖိုးထားမႈမ်ား၊ ခံယူခ်က္မ်ားသည္ သူတို႔၏ ႏိႈင္းယွဥ္
ေလ့လာမႈ ရလာဒ္မ်ားအေပၚတြင္ အနည္းနဲ႔အမ်ား ထင္ဟပ္ေနႏိုင္သည္သာျဖစ္သည္။ ထို႔အတြက္ ရလာဒ္မ်ား ကို လက္ေတြ႔အသံုးခ်မည့္ သူမ်ားအေနႏွင့္ မည္သည့္အရာကိုမွ် မ်က္စိမိွတ္ယံုၾကည္မႈ မျပဳသင့္သလို ျငင္းပယ္ မႈလည္းမျပဳသင့္ေပ။

သုေတသီတို႔၏ ေလ့လာမႈရလာဒ္မ်ားကို ေသခ်ာစြာ နားလည္ႏိုင္ရန္ ႀကိဳးစားရင္း ဓမၼဓိဌာန္က်သည့္အခ်က္မ်ားကို ရွာေဖြတတ္ရန္လုိသည္။ နာဇီေခတ္ ဂ်ာမနီႏို္င္ငံတြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒအေျချပဳ လူမႈေဗဒအယူအဆ၊ ဆိုဗီယက္ေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ ပစၥည္းမဲ့သိပၸံ ( proletarian science ) အယူအဆမ်ားသည္ ထိုႏိုင္ငံ၏ သုေတသီတို႔၏ အယူအစြဲမ်ားေပၚတြင္ အေျခခံ၍ ထြက္ေပၚလာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုုုုုစဥ္က ဆိုဗီယက္ပညာရွင္တို႔၏ အိုင္းစတိုင္း၏ ရီေလတီဗီတီ သီအိုရီကိုပင္ ဆိုရွယ္လစ္ေတာ္လွန္ေရးကို ဆန္႔က်င္သည္ဟုယူဆကာ ျငင္းပယ္ခဲ့ၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရး အိုင္ဒီယိုလိုဂ်ီမ်ားက ဓမၼဓိဌာန္ မွန္ကန္ခ်က္မ်ားကို လႊမ္းမိုးသြားသည့္ သေဘာပင္ျဖစ္သည္။

ဘုရားေက်ာင္းနွင့္စာၾကည့္တိုက္

ႏိုင္ငံေရး ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈျပဳရာတြင္ မွ်ေခ်ရွာေဖြႏိုင္ရန္မွာ အေရးႀကီးသည့္ လုပ္ငန္းအဆင့္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ မတူညီေသာႏိုင္ငံမ်ားကို ေလ့လာရာတြင္ ထိုမတူညီမႈထဲမွ ေယဘူယ်တူညီမႈမ်ားကို ရွာေဖြျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံအလိုအရ မွ်ေခ်ရွာေဖြျခင္းျဖစ္သည္။ မည္သည့္ႏႈိင္းယွဥ္မႈမ်ိဳးတြင္မဆို ႏိႈင္းယွဥ္မည့္အရာမ်ားသည္ လံုးလံုးလ်ားလ်ား မတူညီၾကပါကလည္း ႏိႈင္းယွဥ္မႈ ျပဳႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ လံုး၀ဩႆုံတူညီပါကလည္းမည္သို႔မွ် ႏိႈင္းယွဥ္ႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ မတူညီမႈမ်ားထဲမွ တူညီမႈမ်ားကို ရွာေဖြႏိုင္ရန္မွာ ႏုိင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈနယ္ပယ္၏ အေရးႀကီးဆံုးေသာ ကိစၥျဖစ္သည္။ ဥပမာ-ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခုႏွင့္ စာၾကည့္တိုက္တစ္ခုကို ႏိႈင္းယွဥ္မႈျပဳရမည္ဆိုပါစို႔။ တစ္မ်ိဳးႏွင့္တစ္မ်ိဳး အသြင္သ႑ာန္ေရာ အနစ္သာရပါ မတူကြဲျပားေနသည္ကို ေတြ႔ ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ အျမင္အရ မတူညီမႈမွ်ေခ်ကို ရွာေဖြရမည္ဆိုပါက ထို အေဆာက္အဦး ႏွစ္ခုလံုးသည္ လူအမ်ား ၀င္ထြက္သြားလာႏိုင္ရန္ တည္ေဆာက္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ အေဆာက္အဦးႏွစ္ခုလံုးသည္ အမ်ားအားျဖင့္ တိတ္ဆိတ္ၿငိမ္သက္ေနေလ့ရိွသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ မတူညီမႈမ်ားအေနႏွင့္မူ စာၾကည့္တိုက္မွစာအုပ္မ်ားကို ငွားရမ္းဖတ္ရႈႏိုင္ၿပီး ဘုရားေက်ာင္းမွာမူ ဘာသာေရး အရ ၀တ္ျပဳမႈမ်ိဳးကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။ ထိုသေဘာသည္ မတူညီမႈမ်ားအထဲမွ တူညီသည့္လကၡဏာမ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ၾကည့္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ကမာၻ႔ႏိုင္ငံအသီးသီးတြင္ ပယ္ႏုတ္၍ လြယ္ကူေအာင္ျပဳ၍မရေသာ သီးျခားကိုယ္ပိုင္လကၡဏာမ်ား
(irreducible originality) ရိွၾကသည္။ ထိုလကၡဏာမ်ားကို ေသခ်ာစြာနားမလည္ပါက ထိုႏိုင္ငံမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရး အေျခအေနမ်ား၊ စနစ္မ်ားကိုေလ့လာရာတြင္ မည္သို႔မွ် ၿခံဳငံုနားလည္ႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ ထိုသို႔သီးျခားကိုယ္ပိုင္လကၡဏာမ်ားကိုသာ ေရွ႕တန္းတင္ စဥ္္းစားလြန္းပါကလည္း အရာရာအစစ မတူညီမႈမ်ားကိုသာ ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈအတြက္ အေရးႀကီးေသာ မွ်ေခ်မ်ားကို ရွာေဖြႏို္င္မည္မဟုတ္ေပ။ ထိုသို႔ မရွာေဖြႏိုင္ပါက ထိုႏိုင္ငံ၏ အေသးစိတ္သဘာ၀မ်ားကိုသာ ရသဆန္ဆန္ မွတ္တမ္းတင္ျခင္းသာ ျဖစ္လာႏိုင္ သည္။ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ၏ ရည္ရြယ္ရင္းျဖစ္ေသာ ေယဘူယ်မွန္ကန္ခ်က္မ်ား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရန္ သီအိုရီမ်ားတည္ေဆာက္ ႏုိင္ရန္ မလြယ္ကူေပ။ ထိုအခက္ခဲမ်ားကို ေက်ာ္လႊားႏုိိင္ရန္မွာ တူညီမႈမ်ားကို မတူညီသည့္အေျခအေနမ်ားထဲမွ ျမင္တတ္ေအာင္ ေလ့လာတတ္ရန္ပင္ျဖစ္သည္။ မတူညီမႈမ်ား သီးျခား၀ိေသသသေဘာေဆာင္ေသာ လကၡဏာမ်ားကို ေသခ်ာစြာနားလည္ရန္လိုသလုိ ထိုအေျခအေနမ်ားကို ဓမၼဓိဌာန္ မွန္းဆခ်က္မ်ားတည္ေဆာက္ရာတြင္ လိုသလို ထည့္သြင္းအသံုးခ်တတ္ရန္ လိုအပ္ေပသည္။

ႏုိင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈတြင္ တူညီမႈမ်ားကိုအေျခခံၿပီးမွ မတူညီမႈမ်ားကိုရွာေဖြေသာပံုစံ ‘most-similar-systems design’ ႏွင့္ မတူညီမႈအေျခခံမ်ားထံမွ တူညီမႈမ်ားကိုရွာေဖြေသာပုစံ most-different systems design ဟူ၍ ပံုစံ ႏွစ္မ်ိဳးရိွပါသည္။ တူတာထဲက မတူတာရွာပံုစံအရ ခ်ဥ္းကပ္ရာတြင္ ပထမဆံုးအေနႏွင့္ ေလ့လာေနေသာႏိုင္ငံ ႏွစ္ႏိုင္ငံ (သို႔) ႏိုင္ငံအုပ္စုမ်ား၏ ေယဘူယ်တူညီခ်က္မ်ားကို ရွာေဖြႏိုင္မည္ျဖစ္ သည္။ ေလ့လာမႈ ဒုတိယအဆင့္တြင္မူ ထိုသို႔ေသာ ေယဘူယ်တူညီခ်က္မ်ားရိွေသာ္လည္း ႏိုင္ငံတစ္ခု၏ အေျခအေနသည္ အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္မတူဘဲ ထူးျခားေသာအေျခအေနမ်ား ျဖစ္ေပၚျခင္းကို ရွာေဖြေလ့လာ ျခင္းျဖစ္သည္။မတူတာထဲက တူတာရွာပံုစံအရ ခ်ဥ္းကပ္ရာတြင္မူ ေလ့လာေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ မတူညီ မႈ မ်ားကို အလြယ္တကူရွာေဖြေတြ႔ရိွႏိုင္ၿပီး ထိုသို႔မတူညီမႈမ်ားရိွေသာ္လည္း တူညီသည့္ ျဖစ္စဥ္ႀကီးမ်ားထဲ တြင္မူ ဘံုသေဘာေဆာင္၍ျဖတ္သန္းေနၾကပံုမ်ားကို ေလ့လာႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ တူတာထဲ က မတူတာရွာပံုစံသည္ မူလကတည္းက တူညီမႈမ်ားရိွေနၿပီးေသာ ႏိုင္ငံမ်ားကိုစုစည္း၍ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာ ျခင္းမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး၊ မတူတာထဲက တူတာရွာပံုစံမွာမူ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ျခင္း မတူညီေသာႏိုင္ငံမ်ားကို ေလ့လာ၍ တူညီခ်က္မ်ားကို ရွာေဖြျခင္းမ်ိဳးျဖစ္
သည္။ ဥပမာ-စစ္ေအးကာလကို အတူတူျဖတ္သန္းခဲ့ၾကေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ျခင္း မတူညီသည့္ ဆိုွရွယ္လစ္ အုပ္စု၀င္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အရင္းရွင္ႏိုင္ငံမ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာျခင္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ တူတာထဲက မတူတာရွာ ပံုစံအရ ေလ့လာမႈအေျခအေနတစ္ရပ္ကို ဆက္လက္တင္ျပသြားမည္ျဖစ္သည္။ ယေန႔ကမာၻတြင္ လူအမ်ား စုေျပာဆိုေနၾကေသာ စိတ္၀င္စားစရာ ေယဘူယ်မွန္းဆခ်က္ အဆိုတစ္ခုထြက္ေပၚေနသည့္ လစ္ဘရယ္ ဒီမိုကေရစီ ထြန္းကားရင့္က်က္ေနၿပီျဖစ္ေသာ ႏိုင္ငံတို႔တြင္ ႏို္င္ငံသားတို႔၏ မဲဆႏၵေပးမႈႏႈန္းမွာ တျဖည္းျဖည္း က်ဆင္းလာ သည္ဟူ၏။ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ အျမင္အရ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ Paul Whiteley ႏွင့္ အဖြဲ႔က ထိုအဆိုကို ဆန္းစစ္ႏိုင္ရန္ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၂) ႏိုင္ငံကိုစုစည္း၍ ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ ႏွစ္မ်ားတြင္ ျပည္သူလူထု၏ မဲဆႏၵ ေပးမႈႏႈန္းမ်ားႏွင့္ ၁၉၉၈ ခုနစ္တြင္ ျပည္သူလူထု၏ မဲဆႏၵေပးႏႈန္းတို႔ကို ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာခဲ့ၾကသည္။

ထိုေလ့လာမႈအရ ဒိန္းမတ္ႏွင့္ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတို႔မွအပ ႏို္င္ငံ (၁၀) ႏိုင္ငံတြင္ မဲေပးမႈႏႈန္းမ်ားသည္ က်ဆင္းလာေၾကာင္းေတြ႔ရသည္။ ဒိန္းမတ္ႏွင့္ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတို႔တြင္မူ မဲေပးမႈႏႈန္းမ်ားသည္ တတ္လာသည္ကို ေတြ႔ရသည္။အမွန္စင္စစ္ ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈအရ ဆန္းစစ္ေနေသာ အထက္ပါ (၁၂) ႏိုင္ငံလံုးသည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုဆင္တူေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ားကို က်င့္သံုးေနၾကၿပီး တည္ၿငိမ္ေသာ လူမႈအေဆာက္အအံုး မ်ား ရိွ္ၾကေလသည္။စီးပြားေရးဖြံံ႔ၿဖိဳးမႈမ်ားမွာလဲ ေယဘူယ်အားျဖင့္တိုးတတ္မႈရိွေနၾကေသာ ႏိုင္္ငံမ်ားျဖစ္ သည္။ ႏိုင္္ငံၾကြယ္၀ခ်မ္းသာလာသည္ႏွင့္အမွ် ႏိုင္ငံသားမ်ားသည္လည္း ေယဘူယ်အားျဖင့္ ၾကြယ္၀ ခ်မ္းသာလာၾကသည္ျဖစ္ရာ မည္သည့္အစိုးရတက္သည္ျဖစ္ေစ သူတို႔၏ တည္ၿငိမ္ေနေသာ လူမႈစီးပြား အေျခအေနမ်ားကို ယိုယြင္းသြားေအာင္ ျပဳလိမ့္မည္မဟုတ္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည့္အတြက္ မဲဆႏၵေပးစရာ လိုဟု ယူဆလာၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရးေရာင့္ရဲလာမႈ အေလ့အထ (culture of contentment) ေပၚေပါက္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ဆြီဒင္ႏွင့္ဒိန္းမတ္ ႏိုင္ငံတုိ႔သည္လည္းစီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတတ္မႈရိွၾကသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ရာ ထိုႏိုင္ငံတို႔တြင္လည္း ေရာင့္ရဲမႈအေလ့အထမ်ားေပၚေပါက္ လာရမည္သာျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္မဲဆႏၵေပးႏႈန္း သည္ က်ဆင္းမသြားဘဲ တိုးလာေနသည္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္လူမႈေရး အေဆာက္အအံု ပံုစံမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး တိုးတတ္မႈတုိ႔အရ ဆင္တူေသာႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း ဆြီဒင္ႏွင့္ဒိန္းမတ္တို႔တြင္ အဘယ့္ေၾကာင့္မဲဆႏၵ ေပးႏႈန္း မ်ားလာသည္ဆိုသည္မွာ စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းလွေပသည္။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ Whiteley က ထိုႏိုင္ငံ ႏွစ္ခု၏ လူမႈအရင္း (social capital) ျမင့္မားမႈကို ေထာက္ျပပါ
သည္။ ထိုႏိုင္ငံတို႔တြင္ ႏိုင္ငံသားတို႔၏ တစ္ဦးေပၚတစ္ဦး ယံုၾကည္ၾကသလို ရပ္ရြာအက်ိဳးစုေပါင္းသယ္ပိုးလို
သည့္စိတ္မ်ားလည္း အားေကာင္းၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူမႈေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အားကစားကလပ္မ်ား၊ မိဘဆရာအသင္းမ်ား၊ လူထုေရးရာစီမံခ်က္မ်ားစသည့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႔အစည္း၊ အေဆာက္အအံုးမ်ား ကို ျဖန္႔ၾကက္ခ်ိတ္ဆက္၍ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ႏိုင္စြမ္းရိွၾကသည္။ Whiteley ၏အလိုအရ ထိုအေျခအေနမ်ား သည္ ႏိုင္ငံေရးတြင္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္လုိစိတ္ (ဥပမာ-မဲဆႏၵေပးျခင္း) ကို နိုးဆြေပးျခင္းျဖစ္ေလသည္။ မဲဆႏၵ ေပးမႈ သာမက အျခားေသာလူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ား ခိုင္မာအားေကာင္းလာေစရန္ လိုအပ္ပါက အလြယ္တကူ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ခ်ိတ္ဆက္ထားေသာ လူမႈေရးကြန္ရက္မ်ား အားေကာင္းေစရန္အတြက္ လူမႈအရင္းကို ျမင့္တင္ေပးႏိုင္ရန္ ေပၚလစီမ်ားခ်မွတ္သင့္သည္ဟု Whiteley က အၾကံျပဳေလသည္။

အထက္ပါေလ့လာမႈကို ဆန္းစစ္ၾကည့္ပါက ပထမဦးစြာ တူညီေသာအေျခအေနမ်ားရိွသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား
ကို စုစည္းေလ့လာခဲ႔ရာမွ ထူးျခားသည့္မတူညီမႈကို ေတြ႔ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုမတူညီမႈမွာ သက္ဆိုင္ႏိုင္ငံ မ်ား၏ထူးျခားေသာ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာမ်ားေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔ရိွခဲ့ရသည္။ ထိုသို႔ ေသာအေျခအေနသည္လည္း ႏိုင္ငံမ်ားအားလံုးက လိုလားအပ္သည့္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ား အားေကာင္း ေစရန္ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈမ်ားကို ထိန္းထားႏိုင္ရန္ မည္သို႔ေဆာင္ရြက္သင့္သည္ဆိုသည္ကို ေလ့လာ အတုယူႏိုင္သည္ျဖစ္ရာမ်ားစြာ အက်ိဳးရိွသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။

ႏိုင္ငံေရးႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ တူညီမႈမ်ားထဲမွ မတူထူးျခားေနေသာ အခ်က္ မ်ားကိုရွာေဖြဆန္းစစ္၍ ေယဘူယ်မွန္ကန္ခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရန္၊ မတူညီမႈမ်ားထဲမွ တူညီေသာ ဘံုလကၡဏာေဆာင္ေသာ အေျခအေနမ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ျခင္းျဖင့္ ရႈပ္ေထြးေပြလီလွေသာ အျဖစ္ အပ်က္တို႔ကို ေလ့လာရာတြင္ လြယ္ကူေစရန္၊ ႏိုင္ငံမ်ားႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာ သံုးသပ္ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ လက္ေတြ႔ အသံုးျပဳေနေသာ ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီမ်ား၊ အိုင္ဒီယိုလိုဂ်ီမ်ား၊ ေယဘူယ်မွန္းဆခ်က္မ်ား၏ မွန္ကန္ႏိုင္စြမ္းကို ေ၀ဖန္ျပဳႏိုင္ရာျဖစ္ေပသည္။

ထိုသို႔ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ ေလ့လာေတြ႔ရိွခ်က္ အသစ္မ်ားကို ရွာေဖြႏိုင္မည္ျဖစ္သလို ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံေရး တူယူခ်က္မ်ားဆီသို႔ ဦးတည္ေပးႏိုင္လိမ့္မည္ဟု ယံုၾကည္ရပါသည္။

မိုးသန္
Ref; Exploring Plitical Worlds;
Edited by Paul Lewis
Edinburgh University Press
Copy link။ ။ http://www.lubo601.com/