ေတာ္လွန္ေရးဆန္းစစ္ခ်က္ႏွင့္ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK

၂ဝ ရာစု ကာလတေလွ်ာက္ဟာ စစ္ပြဲေတြနဲ႔ ျပည့္လႊမ္း ေနတဲ့ ရာစုႏွစ္ႀကီး တခုပါ။ ကမၻာစစ္ႀကီးေတြ၊ စစ္ေအး တိုက္ပြဲေတြ၊ နယူးကလီးယား ထုတ္လုပ္အားၿပိဳင္မႈေတြ က ႏိုင္ငံတကာအဆင့္မွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ သလို၊ ကိုလိုနီနယ္ ခ်ဲ႕စနစ္ကို ဆန္႔က်င္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ အာဏာရွင္ စနစ္ အသြင္အမ်ဳိးမ်ဳိးကို ဆန္႔က်င္တဲ့ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးေတြ၊ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ လႈိင္း လံုးႀကီးေတြကေန ေပၚထြက္လာခဲ့တဲ့ လူထုေတာ္လွန္ေရး ေတြကလဲ ႏိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာ မွာ ျဖစ္ပြားေနခဲ့ပါတယ္။
ဒီစစ္ ပြဲႀကီးေတြထဲမွာ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ ေသြးေတြ ေျမမွာက်ခဲ့ ရပါတယ္။ လူသားေတြရဲ႕ အသက္ေတြဟာလဲ ပန္းပြင့္ေတြ ပမာ တျဖဳတ္ျဖဳတ္နဲ႔ ေႂကြက်ခဲ့ရပါတယ္။ စစ္ပြဲေတြေၾကာင့္ ေျမမွာက် ခဲ့တဲ့ ေသြးစက္ေတြသာ ေပါင္းစုသြားၿပီး သမုဒၵရာထဲကို စီးဝင္သြားခဲ့မယ္ဆိုရင္ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး သမုဒၵရာႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ ပစိ ဖိတ္၊ အတၱလႏိၱတ္နဲ႔ အိႏၵိယသမုဒၵရာႀကီးေတြထဲက ပင္လယ္ေရေတြဟာ ရဲရဲမ်ား နီေနလိမ့္ေလမလားလို႔ ဆိုရမလိုပါပဲ။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ကမၻာစစ္ႀကီးေတြနဲ႔ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံႀကီးေတြရဲ႕ အားၿပိဳင္မႈေတြကေတာ့ ယေန႔ေခတ္ အေျခအေနနဲ႔ အခ်ိန္ကာလ တခုမွာ ေခတၱငုပ္လွ်ိဳးေနပါၿပီ။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေလ့လာသူေတြက ကမၻာစစ္ႀကီးေတြနဲ႔ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလို အားၿပိဳင္မႈႀကီးေတြ ထပ္ၿပီး မ ေပၚေပါက္လာေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ေနၾကပါတယ္။ တၿပိဳင္နက္တည္းမွာပဲ စစ္ေရးေလ့လာ သူေတြကေတာ့ ထြက္ေပၚေနတဲ့ ေျခလွမ္းေတြနဲ႔ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး အားၿပိဳင္မႈေတြကို အကဲခတ္ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေလ့လာသူေတြ၊ စစ္ေရးေလ့လာသူေတြ၊ ပ႗ိပကၡေရးရာ ကၽြမ္းက်င္သူ ဆိုသူေတြကို ပကတိ အေျခအေနမွာ စိန္ေခၚေနမႈေတြက ကမၻာစစ္နဲ႔ စစ္ေအးတိုက္ပြဲေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုး တက္မႈမရွိပဲ Failed state ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး တည္ၿငိမ္မႈမရွိတဲ့ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ အင္ အားႀကီးႏိုင္ငံေတြက ပါဝါဂိမ္းေတြ ဝင္ကစားၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈ အေျခအေနေၾကာင့္ မူးယစ္ေဆးဝါး ကူးသန္းေရာင္း ဝယ္မႈ၊ လူကုန္ကူးမႈေတြစတဲ့ ႏိုင္ငံျဖတ္ေက်ာ္ ရာဇဝတ္မႈေတြကလဲ ႀကီးစိုးေနၾကပါတယ္။ ရာဇဝတ္ ဂိုဏ္းေတြကလဲ အသြင္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေပၚထြက္ေနပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြရဲ႕ ဘဝအေျခအေနေတြကလဲ တေန႔တျခား ဆိုးရြားလာေနၾကတယ္။ ႏိုင္ငံကို စြန္႔ခြာထြက္ ရသူေတြ၊ ႏိုင္ငံကေန ထြက္ေျပးရသူေတြ ပိုၿပီး မ်ားလာပါတယ္။ အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြထဲကေန ဖိႏွိပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္ဖို႔ ေပါက္ဖြား လာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကလဲ ပန္းတိုင္နဲ႔ မနီးပဲ ၾကန္႔ၾကာမႈေတြ ရွိေနၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီ ကနဦးအသြင္ကူးမႈ စၿပီးမွ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမႈ အဆင့္ကို မကူးေျပာင္းႏိုင္ပဲ ေရွ႕မတိုး၊ ေနာက္မဆုတ္ ျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ ရွိေနတယ္။ ေနာက္ျပန္ဆြဲသြားၿပီး အာဏာရွင္စနစ္ ျပန္ျဖစ္သြားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကလဲ ရွိျပန္တယ္။ လူသားေတြရဲ႕ ရွင္သန္ရပ္တည္ရမႈအပိုင္းမွာ မတူ ညီ ကြဲျပားမႈေတြကလဲ တစတစ ပိုႀကီးထြားလာေနတယ္။

ၾကန္႔ၾကာေနေသာ ေတာ္လွန္ေရးမ်ား
အေျခအေန၊ အမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးၾကန္႔ၾကာေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြနဲ႔ ျပည္သူလူထုဟာ အာဏာ ရွင္စနစ္ဆိုးရဲ႕ ဖိႏွိပ္မႈဒဏ္ေတြကို စကၠန္႔နဲ႔အမွ် ခံစားေနၾကရတယ္။ နံနက္မိုးလင္းတာနဲ႔ စၿပီးၾကံဳေတြ႔ရတဲ့ ေရ၊ မီး ျပႆနာေတြ၊ ကူး သန္းသြားလာေရး ျပႆနာေတြ၊ ပညာေရး အခက္အခဲေတြ၊ က်န္းမာေရး အခက္အခဲ၊ ေပါင္ႏွံေရာင္းခ်ေငြတိုးေပးရတဲ့ အခက္အ ခဲေတြ၊ စာရိတၱပ်က္စီးမႈေတြ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈေတြ၊ ေလာင္းကစားဝိုင္းေတြ၊ စတာေတြဟာ ဘဝအက်ဳိးေပးေတြေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ အာဏာရွင္စနစ္ဆိုးရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ဳိးေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ဳိးေတြကို လူထုႀကီးတရပ္လံုး ခါးစည္းခံ ေနၾကရသလို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြမွာလဲ အက်ဥ္းေထာင္ေတြထဲမွာ ငရဲျပည္တမွ် ညွဥ္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈေတြကို ခံစားေနၾကရျပန္ပါ တယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ အခ်ိန္တိုအတြင္း ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြရွိသလို၊ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာမွ ေအာင္ျမင္သြား တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ရွိပါတယ္။ ေအာင္ျမင္ဖို႔ဆိုတာမွာ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ၊ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္း၊ မဟာဗ်ဴဟာ အားသာ ခ်က္၊ အဂါၤရပ္ျပည့္စံုမႈ၊ ေခါင္းေဆာင္မႈအရည္အခ်င္း စတာေတြေပၚမွာ မူတည္တာ ျဖစ္တာေၾကာင့္ မေအာင္ျမင္ေသးခင္မွာ ေခါင္း ေဆာင္မႈ တခုတည္းကိုပဲ လက္ညႇိဳးထိုး အျပစ္ပံုခ်လို႔ မရပါဘူး။ မဟာဗ်ဴဟာ တခုတည္းကိုပဲ ပံုခ်ၿပီး အျပစ္ဆိုလို႔ မရပါဘူး။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံ ေရး အခင္းအက်င္းတခုတည္းကိုပဲ လက္ကိုင္ထားၿပီး တည္မွီ ဆံုးျဖတ္ေနလို႔လဲ မျဖစ္ျပန္ပါဘူး။ ဘက္ေပါင္းစံု အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနႏိုင္လို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိတာဟာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ရွိတဲ့ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ဆန္းစစ္မႈ မရွိတာနဲ႔ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ဆင္ျဖည့္ဆည္းမႈ မရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ အျပစ္ဆိုဖြယ္ရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သခ်ၤာပုစာၦေတြကို မွားၿပီးတြက္ထားလို႔ စာ ေမးပြဲက်ထားတဲ့ ႏွစ္က်ေက်ာင္းသားတေယာက္ဟာ ဒီတြက္နည္းေတြကိုပဲ တခါျပန္တြက္ေနၿပီး၊ အသစ္တက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသား ေတြကိုလဲ ငါက ေက်ာင္းတႏွစ္ ပိုေနဖူးတာေၾကာင့္ ငါတြက္တာ မွန္တယ္ဆိုတဲ့ ပံုစံနဲ႔ တြက္နည္းအမွားေတြပဲ လမ္းညႊန္ေပးေနမယ္ ဆိုရင္ ဒီေက်ာင္းသားရဲ႕ အနာဂတ္နဲ႔ သူေျပာတာ ယံုၿပီး လိုက္တြက္မိတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အနာဂတ္ဟာ မေတြးဝံ့စရာ ျဖစ္ပါမယ္။ အမွန္တကယ္ ႏွစ္က်ေက်ာင္းသား လုပ္သင့္တာကေတာ့ အသစ္တက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကို “ညီေလးတို႔၊ ညီမေလးတို႔ေရ။ အစ္ကိုေတာ့ ဒီပုစာၦေတြကို ဒီလိုမွားတြက္မိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စာေမးပြဲက်တာ။ အစ္ကို႔တို႔ စုၿပီး တြက္နည္းအမွန္ကို အေျဖထုတ္ၾကည့္ ရေအာင္။ ဆရာမကို သြားေမးၾကည့္ရေအာင္” ဆိုတာပဲ ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ဟန္ကိုယ့္ဖို႔ ဆိုၿပီး၊ ေတာေျပာေတာင္ေျပာနဲ႔ တြက္နည္းအ မွားကိုပဲ လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ျပဳထားတာေတြဟာ အနာဂတ္မွာ ဘယ္သူ႔အတြက္မွ အက်ဳိးမရွိႏိုင္ပါဘူး။ စာသင္ခန္းေရွ႕က ဆရာခံုမွာ ထိုင္ေနတိုင္းလဲ ဆရာမျဖစ္ပါဘူး။ ေက်ာင္းသားေတြက ဆရာလို႔ သတ္မွတ္မွ ဆရာျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္း ေဆာင္လို႔ ထိုင္ေအာ္တိုင္းလဲ ေခါင္းေဆာင္မျဖစ္ပါဘူး။ ေခါင္းေဆာင္လို႔ သတ္မွတ္သူရွိမွ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ပါတယ္။ ပြင့္လင္းမႈနဲ႔ အေျခ အေနကို အမွန္အတိုင္း ျမင္တတ္ႏိုင္မႈက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူေတြအတြက္ အေရးႀကီးဆံုး အရည္အခ်င္းေတြပါ။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ကိုယ္ဘာလဲ၊ ကိုယ္ဘယ္လဲ၊ ေတာ္လွန္ေရး အေျခအေနက ဘယ္အ ဆင့္ကို ေရာက္ေနၿပီလဲ ဆိုတာကို ဆန္းစစ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြကေန ထြက္ေပၚလာတဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ ဆည္းဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေဘးက ထိုင္ၾကည့္ေနသူေတြကလဲ ေဘးထိုင္ဘုေျပာလုပ္ေနတာထက္ ဘယ္လိုအပ္ခ်က္မွာ ကိုယ္က ပါ ဝင္ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္မလဲဆိုတာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္ဆန္းစစ္ဖို႔ လိုပါမယ္။ အဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြက ဖိႏွိပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ ေလွေလွာ္ၿပိဳင္ပြဲ က်င္းပေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏွစ္ဘက္အသင္း ေဘာလံုးကန္ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေလယာဥ္ ႀကီးတစင္း ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ျပန္တိုက္ခိုက္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနသူေတြကို ေဝဖန္ရင္း ကိုယ္ ငုတ္တုတ္ထိုင္ေနတာကပဲ သူတို႔ေၾကာင့္လိုလို ေျပာလိုက္၊ ျပန္ေပးသမားေတြကို ေၾကာက္ၿပီး ျပံဳးျပလိုက္၊ ကိုယ္နဲ႔ မဆိုင္ဘူးဆိုၿပီး သီ ခ်င္းေလး နားေထာင္လိုက္ လုပ္ေနလို႔ မရပါဘူး။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ျပန္ခုခံေနသူေတြမွာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိမွာလဲ အမွန္ပါပဲ။ ဘယ္လိုျဖည့္ ဆည္းေပးမလဲ စဥ္းစားၾကည့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ျပန္ခုခံေနသူေတြကလဲ ပံုစံတမ်ဳိးနဲ႔ မရရင္ အားနည္းခ်က္ေတြကို ျပန္ဆန္း စစ္ဖို႔ လိုပါမယ္။ သူမ်ားေတြ ေဝဖန္ေထာက္ျပတဲ့အခါ ျပန္ဆန္းစစ္ၿပီး မဟုတ္ရင္ လ်စ္လ်ဴ႐ွဳ၊ ဟုတ္ေနရင္ေတာ့ ျပင္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွ လဲ တိုးတက္မွာပါ။ မ်က္စိစံုမွိတ္၊ နားပိတ္ၿပီး ခုန္ဆြခုန္ဆြ လုပ္ေနလို႔ မရပါ။

ေလယာဥ္ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့အခါ ခုခံမယ္ဆိုရင္ ေလယာဥ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ခုခံေနသူေတြ ရွိဖို႔သလို ေလယာဥ္မွဴးခန္းထဲကို ဘယ္လို ရေအာင္ ဝင္ၿပီး ေလယာဥ္ေမာင္းတံကို ကိုယ့္လက္ထဲ ေရာက္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ ေျမျပင္နဲ႔ ဆက္သြယ္မႈကို ဘယ္လိုျပန္ရ ေအာင္ယူၿပီး ေလယာဥ္ႀကီးကို အထိအခိုက္ အနည္းဆံုးနဲ႔ ေျမေပၚဆင္းႏိုင္ေအာင္ လုပ္မလဲဆိုတာေတြ ႀကိဳတင္တြက္ခ်က္ဖို႔ လိုပါ တယ္။ ခုခံေရးပဲ ဦးစားေပးလုပ္တဲ့အခါ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးက ကိုယ့္လက္ထဲမွာ မရွိတာေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး ေလယာဥ္ႀကီး ပ်က္က်သြား တာမ်ဳိးလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ခုခံၿပီး အရာမထင္တာေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဘက္မွ်ဖို႔ လိုပါတယ္။ ျပန္ေပးသမားေတြကို ဝိုင္းဖမ္းၿပီး တ ရားစြဲတာေတြ ဘာေတြက ႀကိဳေတြးထားဖို႔လိုေပမယ့္ ေနာက္မွလုပ္ရမယ့္ ကိစၥေတြပါ။ ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ ေလယာဥ္ေပၚကေန ထိုင္ ၿပီး ဖုန္းေလးတဂြမ္ဂြမ္နဲ႔ ျပန္ေပးသမားေတြကို တရားစြဲေပးေနာ္လို႔ ထိုင္ေအာ္ေနလဲ ေျပာ႐ံုပဲ အဖတ္တင္မွာပါပဲ။ ကူပါ၊ ကယ္ပါဦး ေျပာ ေနျပန္ရင္လဲ တိုက္ေလယာဥ္ေတြ ေဘးကဝန္းရံၿပီး တက္လာေပးတာပဲ လုပ္လို႔ ရမွာပါ။ ေဘးကေနတက္လာတဲ့ အခါမွာလဲ ဆက္ သြယ္ေရးကိရိယာကေနတဆင့္ ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႔ ညႇိႏႈိင္းမႈေတြ၊ ဖိအားေပးမႈေတြပဲ လုပ္ႏိုင္မွာပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြခ်ည္းကိုပဲ သီး သန္႔ပစ္ခ်လို႔ ရသည္ကလဲ မဟုတ္၊ ျပန္ေပးဆြဲခံထားရတဲ့ ေလယာဥ္ႀကီးထဲ ဝင္လာလို႔ကလဲ ရတာ မဟုတ္တာေၾကာင့္ “ျပန္ေပးဆြဲခံ ထားရတဲ့ လူေတြကို သနားပါေၾကာင္း၊ ကိုယ္ခ်င္းစာပါေၾကာင္း” ပဲ ျပင္ပကေန ေျပာႏိုင္မွာပါ။ ဒါကို ျပန္ေပးဆြဲခံထားရသူေတြထဲက ဖုန္းရွိတဲ့ လူေတြက “အဲဒီျပန္ေပးေတြေလ၊ ခုပဲ လူတေယာက္ကို ႐ိုက္ပစ္လိုက္ျပန္ၿပီ။ ခုပဲ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခရီးသည္ ေမ့လဲသြားၿပီ။ ငါ တို႔ေတြမွာ စားစရာလဲ မရွိဘူးသိလား” လို႔ ျပင္ပက လူကို ေျပာလိုက္၊ ျပင္ပလူက “ဟုတ္လား။ ငါတို႔ ကိုယ္ခ်င္းစာ သနားပါတယ္လို႔ ေလယာဥ္ေပၚက လူေတြကို ေျပာလိုက္ပါ” လို႔ ျပန္ေျပာတဲ့အခါ ဝမ္းသာအားရ ျဖစ္သြားၿပီး “ေဟ့။ ငါတို႔ေဘးမွာပါလာတဲ့ ဟိုေလ ယာဥ္က လူကေလ ငါတို႔ကို သနားတယ္လို႔ ေျပာခိုင္းလိုက္တယ္” ဆိုၿပီး ျပန္ေအာ္ေျပာေပးလိုက္နဲ႔ လုပ္ေနၾကလို႔ မရပါ။

ဒီၾကားထဲ တျခားဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာေတြ မစဥ္းစားေတာ့ပဲ ေလယာဥ္မွဴးအခန္းထဲမွာ ပိတ္ေလွာင္ခံထားရတဲ့ ပိုက္ေလာ့ကို အျမန္ လႊတ္ေပးပါလို႔ ျပန္ေပးသမားေတြကို ေျပာသူကေျပာ၊ ေလယာဥ္အျပင္က ဝန္းရံလိုက္လာေပးတဲ့ တိုက္ေလယာဥ္ေတြကို ေလယာဥ္ မွဴးထုတ္လာေပးဖို႔ ေျပာေပးပါဆိုၿပီး ဖုန္းတလံုးနဲ႔ ေအာ္ေနသူကေအာ္ ျဖစ္တတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီေလယာဥ္မွဴးရွိေနရင္ ျပန္ေပးဆြဲထား ရမွာ အခက္အခဲရွိလို႔ ႀကိဳးတုပ္ပိတ္ေလွာင္ထားကာမွ ေလွာင္ထားသူကို လႊတ္ေပးပါလို႔ ေအာ္ေနတာဟာ လက္ေတြ႔နဲ႔ အပ္စပ္မႈ ရွိမရွိ သိဖို႔ လိုပါတယ္။

ဒီၾကားထဲ “မင္းတို႔လဲ ငါတို႔နဲ႔အတူတူ ေလယာဥ္ေမာင္းရမွာပါကြာ” ဆိုၿပီး ျပန္ေပးသမားေတြက ေလယာဥ္ေမာင္းခန္းထဲ ဝင္လာဖို႔ ကမ္းလွမ္းတာနဲ႔ပဲ ဘယ္ေရာက္လို႔ ဘယ္ဆိုက္မယ္မွန္းမသိတဲ့ ေလယာဥ္ကို ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႔ အတူေမာင္းဖို႔ ဖင္တၾကြၾကြ ျဖစ္ေန တတ္သူေတြကလဲ ရွိပါေသးတယ္။ ျပဳသင့္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကေတာ့ လူတစုက ခုခံေရး လုပ္ေနခ်ိန္မွာ လူတစုက ေလ ယာဥ္မွဴးခန္းကို ျပန္စီးနင္းၿပီး ေလယာဥ္ေမာင္းတံကို ေလယာဥ္မွဴးလက္ထဲေရာက္ေအာင္ လုပ္ေပးဖို႔၊ လိုအပ္တဲ့ ျပင္ပဆက္သြယ္ မႈေတြနဲ႔ ေလယာဥ္ေျမျပင္ဆင္းႏိုင္ဖို႔ အကူအညီေတြရယူဖို႔ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

လက္ေတြ႔ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနမွန္ကို ပကတိအတိုင္း သိေနၿပီး လုပ္သင့္တဲ့အလုပ္ေတြကို ဦးစားေပးစနစ္နဲ႔ လုပ္ဖို႔က တိုက္ပြဲ ေအာင္ျမင္ေရးရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ပါ။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ဗ်ာမ်ားၿပီး ဟိုဟာစပ္စပ္၊ ဒီဟာစပ္စပ္နဲ႔ လူအင္အား၊ ေငြအင္အားေတြကို ျဖန္႔က်ဲသံုးေန ရင္ ဘာမွာမွ မထိေရာက္ပဲ အခ်ိန္ေတြၾကာလာတဲ့အခါ ေလယာဥ္ဆီကုန္လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျပန္ေပးသမားေတြရဲ႕ စိတ္ေဖာက္ျပန္မႈ ပိုဆိုး သြားလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေလယာဥ္ႀကီးတခုလံုး ပ်က္က်သြားႏိုင္ပါတယ္။ ျပင္ပမွာ ပါလာတဲ့ တိုက္ေလယာဥ္မွဴးေတြကလဲ ေလယာဥ္ေပၚက လူေတြက သနားလြန္းလို႔ ဝင္ကယ္ဖို႔ လုပ္ေနသူေတြခ်ည္းပါလို႔ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္ပါ။ ျပန္ေပးသမားေတြနဲ႔ ညႇိႏႈိင္းမႈ တစံုတရာ ရ သြားၿပီး၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ဳိးေတြကို သေဘာတူရင္ ေလယာဥ္ေပၚက ခရီးသည္ေတြကို လုပ္ခ်င္တာလုပ္လို႔ ရတယ္။ သတ္ပစ္ခ်င္ သူ သတ္ပစ္လိုက္လို႔ရတယ္၊ မသိခ်င္ေယာင္ ေဆာင္ေနၾကမယ္လို႔ ဆိုသြားခဲ့ရင္ေရာ မခက္ပါဘူးလား။ ဒါေတြကို မတြက္ခ်က္ပဲ ေလ ယာဥ္ေပၚမွာ ျပန္ေပးဆြဲ ခံထားရသူေတြထဲက ဖုန္းရွိသူေတြဟာ ဖုန္းေျပာရတာေလးေတြ၊ ႏွစ္သိမ့္ခံရတာေလးေတြ ခံုမင္ၿပီး ဘာမွန္းမ သိတဲ့ ျပင္ပက မေရမရာ အေျခအေနေပၚမွာ ပံုအပ္ထားၾကတဲ့အခါ၊ ေလယာဥ္တြင္းမွာ တကယ္ရွိေနသူေတြရဲ႕ အင္အားကို မစုစည္း ႏိုင္ၾကေတာ့တဲ့ အခါ၊ မရႏိုင္တဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို ထိုင္ေအာ္တဲ့ အလုပ္ပဲ လုပ္ေနၾကတဲ့အခါ က်ရင္ ဒီေလယာဥ္ႀကီး ပ်က္က်ဖို႔ ရာခိုင္ႏွုန္း ေတာ္ေတာ္မ်ားေနၿပီလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရး ဆန္းစစ္ခ်က္နဲ႔ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျပင္ဆင္ျဖည့္ဆည္းမႈဆိုတာေတြက အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ ပါဝင္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အေျခအေနေတြကို ဆန္းစစ္မႈျပဳတဲ့အခါမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ တျခားေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ ျပဳတာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ စနစ္တက် ဆန္းစစ္ခ်က္ျပဳလုပ္ဖို႔ အတြက္ လိုအပ္တဲ့ Framework တခုကို စစ္ေရးနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲေတြကို ေလ့လာသူ ပညာရွင္ Dr. Bard O’Neill က ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

တကမၻာလံုးက စစ္ဦးစီးတကၠသိုလ္ေတြနဲ႔ စစ္မဟာဗ်ဴဟာ ေလ့လာေရး သင္တန္းေတြတိုင္းမွာ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK ဆိုတာ မပါမျဖစ္တဲ့ သက္႐ိုးညႊန္းတန္း သင္ခန္းစာ တခုပါ။ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ေနသူေတြအတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ သင္ခန္းစာတခုျဖစ္ သလို၊ ေတာ္လွန္ေရးကို ႏွိမ္နင္းသူေတြအတြက္ကလဲ ဒါကို သံုးၿပီး ေတာ္လွန္ေရး အားနည္းခ်က္ကို ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈေတြ ျပဳလုပ္ၾက ပါတယ္။ တဘက္နဲ႔ တဘက္ ဂိမ္းကစားတဲ့အခါ တဘက္ရန္သူကို ေလွ်ာ့တြက္ၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္ႀကီးတာဟာ အဆိုးဆံုး အား နည္းခ်က္ပါပဲ။ သူ႔ဗ်ဴဟာအခင္းအက်င္း၊ ကိုယ့္ဗ်ဳဟာအခင္းအက်င္းကို သိေအာင္အရင္လုပ္ၿပီး ကိုယ့္ဘက္က ဟာကြက္ေတြကို သူက ဘယ္ဗ်ဴဟာသံုးၿပီး ဆန္းစစ္သြားႏိုင္တယ္၊ ဘယ္ဗ်ဴဟာသံုးၿပိီး ေခ်မႈန္းသြားႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းႏိုင္ရင္ ကိုယ့္ဘက္က ဟာကြက္ေတြကို ႀကိဳျဖည့္ထားႏိုင္ပါတယ္။

BARD O’NEILL’S FRAMEWORK
ဒီ Framework မွာ အေရးႀကီးဆံုး အခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ သေဘာသဘာဝပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးကို နားလည္ဖို႔ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ သေဘာသဘာဝကို နားလည္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသေဘာသဘာဝကို နားလည္ဖို႔ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ အေျခခံရပ္တည္ခ်က္၊ သံုးသပ္စဥ္းစားခ်က္၊ ေတာ္လွန္ေရး ဗ်ဴဟာေတြကို တိတိက်က် သတ္မွတ္ေဖာ္ထုတ္ၿပီး၊ နားလည္သိ ရွိေနဖို႔ လိုပါတယ္။ အခုေဖာ္ျပမယ့္ Framework ဟာ ေလ့လာဆန္းစစ္သူေတြကို ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ လမ္းေၾကာင္း၊ ဗ်ဴဟာ ပိုင္းဆိုင္ရာေတြထဲက အားသားခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေထာက္ျပေပး႐ံုသာမက ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကိုပါ တြက္ခ်က္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ အုပ္ခ်ဳပ္သူနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ အင္အားစုေတြအၾကားက Political Struggle တခုပါ။ ေတာ္လွန္ တဲ့ အင္အားစုေတြဟာ အဖြဲ႔အစည္းပိုင္းဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးနဲ႔ လူထုလႈပ္ရွားမႈ စတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အရင္းအျမစ္ေတြနဲ႔ လက္ နက္ကိုင္လႈပ္ရွားမႈေတြကို ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳၿပီး၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး မ်က္ႏွာစာေတြကို ဖ်က္ဆီးတာ၊ ရပ္ဆိုင္းတာ၊ ေျပာင္းလဲ တာေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ႏိုင္ငံေရးအရင္းအျမစ္နဲ႔ လက္နက္ကိုင္လႈပ္ရွားမႈ ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳမႈလို႔ ဆိုထားပါတယ္။ လက္နက္ကိုင္လႈပ္ရွားမႈဆိုတာမွာ ေတာခိုၿပီး ပုန္ကန္လႈပ္ရွားတာေတြအျပင္ ၿမိဳ႕ျပပုန္ကန္မႈေတြလဲ ပါဝင္ပါတယ္။ ကမၻာတဝွမ္းက ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ လက္နက္ကိုင္လႈပ္ရွားမႈ မပါပဲ ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လႈပ္ရွား မႈေတြကို လူထုတိုက္ပြဲပဲျဖစ္ရမယ္၊ လက္နက္ကိုင္လႈပ္ရွားမႈပဲ ျဖစ္ရမယ္ စသျဖင့္ ကန္႔သတ္လို႔ေတာ့ မရပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရး တခုမွာ ပန္းတိုင္က တိက်ျပတ္သားရမယ္။ မဟာဗ်ဴဟာက စနစ္တက် ခ်မွတ္ရပါမယ္။ နည္းဗ်ဴဟာပိုင္းက်ေတာ့ အသံုးျပဳလို႔ ရႏိုင္တဲ့ နည္း လမ္းမွန္သမွ်ကို အသံုးျပဳႏိုင္ရပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားကို ေသြဖည္ၿပီး ပန္းတိုင္က်ေတာ့ ဟိုလိုလို၊ ဒီလိုလိုနဲ႔ မသဲမကြဲ၊ မဟာဗ်ဴဟာ က်ေတာ့ ေရွ႕တိုးမရ၊ ေနာက္ဆုတ္ခက္၊ နည္းဗ်ဴဟာက်ေတာ့ ဒါမွဒါ လုပ္လို႔ ေအာင္ပြဲနဲ႔ ေဝးသြားခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားအ ျပားပါပဲ။ ဘာနဲ႔ တူလဲဆိုေတာ့ ဘယ္ပန္းတိုင္ကို ေရာက္ေအာင္သြားမယ္ဆိုတာလဲ မေရမရာ၊ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ သြားမယ္ဆိုတာ ကလဲ မတိမက်နဲ႔ ေလွေလွာ္ရင္ေတာ့ တက္ကို ဘယ္ဘက္မွာ မထားရဘူး။ ညာဘက္မွာပဲ ထားရမယ္လို႔ ကန္႔သတ္ေနတာနဲ႔ အတူတူ ပါပဲ။

ႏိုင္ငံေရးမ်က္ႏွာစာဆိုရာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရရဲ႕ ယႏၱရားကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဒီယႏၱရားမွာ မ်က္ႏွာစာ ေလးခုရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး အသိုင္းအဝိုင္း၊ ႏိုင္ငံေရးစနစ္၊ အာဏာရွင္ေတြနဲ႔ မူဝါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအဝိုင္းထဲမွာ အစိုးရေရးရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ေတြကို ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေပးေနရသူေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ထဲမွာ တန္ဖိုး၊ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒနဲ႔ အုပ္ ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ဖြဲ႔စည္းထားပံုေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ဆိုတာမွာ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီစနစ္ (traditional aut ocracy)၊ ေခတ္မွီေအာ္တိုကေရစီစနစ္ (Modernizing autocracy)၊ အာဏာရွင္ စနစ္ (authoritarian) နဲ႔ Pluralistic စနစ္ေတြ ပါဝင္ ပါတယ္။

ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ဟာ ေမြးရာပါအခြင့္အလမ္းနဲ႔ ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈေပၚ မူတည္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ခြင့္ အခြင့္အလမ္းကို တန္ဖိုးထားပါတယ္။ ဥပမာ- ဘုရင့္သားက ဘုရင္ျဖစ္ခြင့္ ရွိတာမ်ဳိးေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးမိသားစုကေန ေမြးဖြားလာၿပီး ႏိုင္ငံေရးထဲ ေရာက္လာသူေတြအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေလာကထဲမွာ အခြင့္အာဏာ ပိုရွိမႈေတြနဲ႔ ဘာသာေရး ယံုၾကည္ခ်က္အရ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္ပါ ျဖစ္လာတာ မ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ထံုးတမ္းစဥ္လာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္ရဲ႕ တန္ဖိုးေတြကေတာ့ ေရေပၚဆီျဖစ္မႈနဲ႔ ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္မႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္မီွေသာ ေအာ္တိုကေရစီ စနစ္မွာက်ေတာ့ တန္ဖိုးထားမႈက ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို တည္ေဆာက္ရယူမႈ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေမြးရာပါ အခြင့္အလမ္း၊ ေရေပၚဆီ ျဖစ္မႈနဲ႔ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္အေနအထားေတြကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ တရားဝင္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ဖို႔နဲ႔ အမ်ားျပည္သူေတြ အစိုးရထဲမွာ မပါဝင္လာႏိုင္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ အာဏာရွင္စနစ္မွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးဘဝေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈကို တန္ဖိုးထားပါတယ္။ Pluralistic စနစ္မွာက်ေတာ့ တဦးခ်င္း လြတ္လပ္ခြင့္၊ ညွိႏွိဳင္းေဆာင္ရြက္မႈ၊ အေပးအယူရွိမႈ၊ ကိုယ့္ၾကမၼာကိုယ္ဖန္တီးခြင့္ စတာေတြကို တန္ဖိုးထားၿပီး၊ ဒီတန္ဖိုးေတြကို ဒီမိုကေရစီ အစိုးရသ႑ာန္နဲ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ၿပီးေျမာက္ေစပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးရဲ႕ တတိယမ်က္ႏွာစာကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြ ဆိုတာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာကို အမိန္႔ေပး က်င့္သံုးသူေတြ ပါဝင္သလို၊ အာဏာကို အသက္ဝင္ေစတဲ့ ေဒါက္တိုင္ေတြလဲ ပါပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူလူထုကေန အုပ္ခ်ဳပ္ ေနသူေတြဟာ “လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈေတြ ရွိတယ္၊ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေရးကို မေဆာင္က်ဥ္းေပးႏိုင္ဘူး၊ ျပည္သူလူထုကို ဖိႏွိပ္ေန တယ္” ဆိုၿပီး စဥ္းစားလာတဲ့အခါေတြက်ရင္ အာဏာဖီဆန္မႈနဲ႔ ပုန္ကန္ျခားနားမႈေတြ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးရဲ႕ စတုတၱ မ်က္ႏွာစာကေတာ့ ေပၚလစီမူဝါဒေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမူဝါဒေတြထဲမွာ အစိုးရရဲ႕ ပန္းတိုင္ေတြ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း ေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ၊ စီမံခ်က္ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ ဒီေပၚလစီေတြဟာ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရး၊ အသားအ ေရာင္နဲ႔ စီးပြားေရး ရပ္တည္မႈေတြမွာ မွ်မွ်တတ ေရးဆြဲထားျခင္းမရွိပဲ ခြဲျခားသတ္မွတ္ခံရတယ္လို႔ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရတဲ့ ျပည္သူလူထု ေတြထဲက လူထု လူတန္းစားေတြ၊ လူမ်ဳိးစုေတြက ယံုၾကည္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးေတြ စတင္ေပါက္ဖြားလာႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေတြ ေပၚေပါက္လာတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြ သ႑ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ ေတြက ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု အမ်ဳိးအစားေတြကို ခုနစ္မ်ဳိး ခြဲျခား ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ပထမေလးမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ anarchist, egalitarian, traditionalist,and pluralist သ႑ာန္ေလးမ်ဳိးရဲ႕ ပန္းတိုင္ကေတာ့ ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို လံုးဝ ေျပာင္းလဲဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ Anarchist ေတြရဲ႕ ပန္းတိုင္ကေတာ့ institutionalized လုပ္ထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအစီအမံေတြကို ဖယ္ရွားပစ္ဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ Egalitarian ေတြကေတာ့ distributional equality နဲ႔ ဗဟိုထိန္းခ်ဳပ္မႈ ဖြဲ႔စည္းပံုကို အေျခခံၿပီး လူမႈအဖြဲ႔အစည္းကို ေျပာင္းလဲႏိုင္မယ့္ ႏိုင္ငံေရး စ နစ္သစ္ကို အစားထိုးဖို႔ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ traditionalist ေတြကေတာ့ လက္ရွိက်င့္သံုးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အာဏာရွင္စနစ္နဲ႔ စစ္ တပ္၊ ဘာသာေရး အသိုင္းအဝိုင္း၊ ေရေပၚဆီ လူတန္းစားေတြ ေထာက္ခံတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ အစားထိုးဖို႔ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ plur alist ေတြကေတာ့ လြတ္လပ္မႈ၊ တရားမွ်တမႈ၊ အေပးအယူရွိမႈေတြအေပၚမွာ အေျခတည္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ secessionists ေတြကေတာ့ သူတို႔နယ္ေျမေဒသေတြကို တိုင္းျပည္ကေန လံုးဝခြဲထြက္ၿပီး သီးျခားႏိုင္ငံေတာ္နဲ႔ အစိုး ရတည္ေထာင္ဖို႔ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ reformists ကေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး တိုးတက္မႈနဲ႔ အခြင့္အလမ္းေတြ ရရွိဖို႔ပဲ မူ တည္ပါတယ္။ preservationist ေတြကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္ေနေပမယ့္ လက္ရွိအေျခအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ ဆက္ၿပီး တည္ရွိ ေနမႈကိုပဲ လိုခ်င္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မႈ အေျခအေနေတြကေန အက်ဳိးအျမတ္ ရေနလို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ဒီလိုေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု အမ်ဳိးအစားေတြ တခု (သို႔မဟုတ္) တခုထက္ မက ပါဝင္ႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ဳိးအစား ေတြ ကြဲျပားေလေလ၊ ပန္းတိုင္နဲ႔ ရည္မွန္းခ်က္ေတြ ကြဲျပားေလေလ ျဖစ္ပါတယ္။ ညီညြတ္မႈ တည္ေဆာက္ေရးက အလြန္ခက္ခဲပါ တယ္။ ပန္းတိုင္တခုမွာ ညီညြတ္ေရးရဖို႔ အခ်ိန္ေပး တည္ေဆာက္ေနရတဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အင္အားေတြ စုစည္းၿပီး အားမယူ ႏိုင္ပါဘူး။ အင္အားေတြ ျဖာထြက္ေနတတ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အဲဒီလို အေျခအေနမ်ဳိးေတြျဖစ္ေနရင္ အာဏာပိုင္ေတြဘက္က မဟာဗ်ဴဟာကၽြမ္းက်င္သူေတြအတြက္ အခြင့္အလမ္းပါပဲ။ အင္အားစုေတြကို စည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းရန္ လြယ္ကူေသာအင္အားစု၊ အျမစ္ ျဖတ္ ေခ်မႈန္းရန္ လိုအပ္ေသာ အင္အားစု၊ ေခ်မႈန္းရန္ မလိုအပ္ပဲ အလိုလို ၿပိဳကြဲသြားႏိုင္ေသာ အင္အားစု၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မႈကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး ကိုယ္က်ဳိးရွာေနေသာေၾကာင့္ ပြဲၿပီးေအာင္ မတိုက္ပဲထားေနမည့္ အာဏာတည္ျမဲေရးကို တဘက္တလမ္းမွ ေထာက္ကူေပးႏိုင္ေသာ အင္အားစု စသည္ျဖင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးကို ျဖိဳခြဲခ်ပစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ လူထုနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရး ကို ကြင္းဆက္ျဖတ္ပစ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အမ်ဳိးအစားသ႑ာန္နဲ႔ ရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ ကြဲျပားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစု ေတြအၾကားမွာ တပ္ေပါင္းစု ညီညြတ္ေရးလုပ္ငန္း လုပ္တာဟာ ေရေပၚမွာ အ႐ုပ္ေရးတာနဲ႔ အတူတူပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းကို ခ်ျပၿပီး ခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားမႈကေန တဆင့္ က်စ္လ်စ္ေအာင္ တည္ေဆာက္မႈအပိုင္းပဲ အျမင့္ဆံုးလုပ္လို႔ရႏိုင္ပါတယ္။

ညီညြတ္ေရးပဲ အာ႐ံုစိုက္ လုပ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ မေအာင္ျမင္ပဲ ၾကန္႔ၾကာတတ္ပါတယ္။ တဘက္က ညီညြတ္ေရးရဖို႔ ေခါင္း ေဆာင္ေတြ ေဆြးေႏြးျငင္းခံုေနၾကတုန္းမွာ ေတာ္လွန္ေရးတကယ္ လုပ္ရမယ့္ အခ်ိန္အခါ၊ အခြင့္အလမ္းေတြကို လက္လြတ္ဆံုးရွံဳး သြားတတ္လို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားမႈကို အေကာင္အထည္ေဖာ္တာက အခ်ိန္အခါနဲ႔အညီ ခ်ိန္ကိုက္လႈပ္ရွားမႈ လုပ္ႏိုင္ပါ တယ္။ စစ္မဟာဗ်ဴဟာအရေတာ့ ဒါကို အန္စီဒဗလ်ဴ (Network centric Warfare) လို႔ ေခၚေဝၚ သံုးစြဲၾကပါတယ္။ ဒီသ႑ာန္ကေန Effects- Based Operations (EBO) ဆိုတဲ့ လုပ္ေဆာင္လိုက္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈကေန ထြက္ေပၚလာမယ့္ ရလာဒ္ကို ဦးစားေပးေသာ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္လာပါတယ္။ ညီညြတ္မႈကို ႏႈတ္ကတိေတြ၊ ေၾကျငာခ်က္ေတြ၊ ညီလာခံႀကီးေတြနဲ႔ ရယူ တာမဟုတ္ပဲ ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈ တခုခ်င္းဆီက ထြက္ေပၚလာမယ့္ အက်ဳိးရလဒ္ကို အေျခခံၿပီး case by case အေနနဲ႔ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈ ရယူျခင္းပါ။ အဲဒီကေန တဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လို႔ ရလာတဲ့ အက်ဳိးရလဒ္ေတြအတြက္ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္မႈ အဆင့္ကို ထပ္မံ တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ယူသြားလို႔ ရႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ ညီညြတ္ေရးကို တၿပိဳင္တည္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္သြားမႈ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္တဲ့အခါမွာ အာဏာပိုင္ ယႏၱရားရဲ႕ မ်က္ႏွာစာေလးခုကို ဖယ္ရွားတိုက္ခိုက္တာ၊ အသြင္ေျပာင္း ယူတာေတြ လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလိုလုပ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံေရးစစ္မ်က္ႏွာနဲ႔ စစ္ေရး စစ္မ်က္ႏွာ ႏွစ္ခုကို ဖြင့္ရပါမယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ႏိုင္ငံ ေရးစစ္မ်က္ႏွာမွာ ႏိုင္ငံတကာပံ့ပိုးေထာက္ကူမႈကို စစ္မ်က္ႏွာတခုအေနနဲ႔ ထည့္သြင္း ေျပာဆိုတတ္ပါတယ္။ စစ္ေရးစစ္မ်က္ႏွာမွာလဲ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားအသြင္နဲ႔ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားကို တတိတိ ျဖိဳခ်မႈေတြ၊ ေတာေတာင္လွ််ိဳေျမာင္မွာ လက္နက္လူသူ စုေဆာင္း ၿပီး ေျပာက္က်ားပုန္ကန္မႈေတြကေန တပ္ရင္းတပ္ဖြဲ႔ေတြ ဖြဲ႔စည္းၿပီး အာဏာပိုင္ တပ္ေတြနဲ႔ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ထိေတြ႔မႈေတြ ဆိုၿပီး လူ အင္အား၊ လက္နက္အင္အား၊ အေျခစိုက္စခန္း တည္ေနရာ စတာေတြေပၚ မူတည္ၿပီး အမ်ဳိးမ်ဳိး ကြဲျပားပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ထိ ေရာက္တဲ့ အမိန္႔ေပးစနစ္နဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေတြ၊ logistics ေရးရာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ အမိန္႔ ေပးစနစ္ ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္ရင္ ဟန္ခ်က္ပ်က္ပါတယ္။ ပစ္မွတ္ကို မထိရင္ က်ည္ဆံ တေတာင့္သံုးသံုး၊ အေတာင့္တရာသံုသံုး အတူတူပဲ ျဖစ္ တာမို႔ ေငြအင္အား၊ လူအင္အားေတြ သံုးႏိုင္ေပမယ့္ အမိန္႔ေပးစနစ္ မေကာင္းလို႔ အင္အားက်ဆင္းသြားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ား ႀကီးပါပဲ။

ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးပန္းတိုင္ေတြ ခ်မွတ္ၿပီးတဲ့အခါ (သို႔မဟုတ္) ရလဒ္အေျချပဳ ေအာ္ပေရးရွင္းေတြ အ ေကာင္အထည္ေဖာ္မယ္လို႔ စဥ္းစားၿပီးတဲ့အခါ စစ္မ်က္ႏွာေတြ ဖြင့္ပါတယ္။ ဒီလိုဖြင့္ၾကၿပီးတဲ့အခါမွာလဲ ေအာင္ပြဲရဖို႔အတြက္ ဘယ္လို မဟာဗ်ဴဟာေတြ ခ်မွတ္မလဲ ဆိုတာက အေရးႀကီးပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ မဲ့ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတခုဟာ ေတာင္ယိမ္းေျမာက္ယိမ္း၊ ေရွ႕ယိမ္း၊ ေနာက္ယိမ္းနဲ႔ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လမ္းေပ်ာက္သလို ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာဆိုတာက လႈပ္ရွားမႈကို ႀကိဳးကိုင္ ေပးႏိုင္တဲ့ လမ္းညြန္ခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Dr. Bard O’Neill ရဲ႕ Framework ထဲမွာ မဟာဗ်ဴဟာ ေလးမ်ဳိးကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ပထမ မဟာဗ်ဴဟာက conspiratorial strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ေသးငယ္၊ လွ်ိဳ႕ဝွက္ၿပီး စည္းကမ္းနဲ႔ စနစ္တက်ရွိတဲ့ အုပ္စုငယ္ေလး တခုကို အသံုးျပဳၿပီး ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာကို သိမ္းယူတာျဖစ္ပါတယ္။ ပ႗ိပကၡျဖစ္မႈ၊ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရမႈေတြ နည္းပါးပါတယ္။ စစ္အာ ဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ တပ္တြင္းအာဏာျပန္သိမ္းၿပီးမွ အာဏာသိမ္းအစိုးရသစ္က အတိုက္အခံေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးမႈေတြ လုပ္ဖို႔ အေကာင္ အထည္ေဖာ္တတ္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ေသြးထြက္နည္းေစတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး မဟာဗ်ဴဟာ တရပ္ပါ။

ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တမ်ဳိးကေတာ့ protracted popular war strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာက လူထုေထာက္ခံမႈကေန ေတာ္လွန္ေရးစစ္ပြဲဆီကို ဦးတည္ေစပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာမွာ အဆင့္သံုးဆင့္ရွိပါတယ္။ ပထမအဆင့္ျဖစ္တဲ့ strategic defensive မွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ လူထုေထာက္ခံမႈ ရယူျခင္း၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား တည္ေထာင္ျခင္း၊ ရန္သူေခ်မႈန္းေရးစတင္ျခင္းနဲ႔ လႈပ္ ရွားမႈ ခိုင္မာေအာင္ တည္ေဆာက္ျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ ဒုတိယအဆင့္ျဖစ္တဲ့ strategic stalemate ကေတာ့ လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲၿပီး အစိုးရကို ေတာ္လွန္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေအာင္ပြဲေတြ၊ အဖြဲ႔အစည္း တိုးခ်ဲ႕မႈေတြ၊ အေျခစိုက္စခန္း တည္ ေဆာက္မႈေတြ၊ ေလ့က်င့္သင္တန္းေပးမႈေတြ ျပဳလုပ္တာေၾကာင့္ ၾကာရွည္တည္ေဆာက္ရတဲ့ အဆင့္တခုပါ။ အဲဒီကေနမွ strategic offensive အဆင့္ကို တက္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြက open war ဆင္ႏႊဲတာ ျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံေရး ဦးတည္ ခ်က္ကေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အစိုးရယႏၱရားကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး အစားထိုးတာျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရးဦးတည္ခ်က္ကေတာ့ တဘက္ရန္သူရဲ႕ စစ္တပ္ေတြကို ေခ်မႈန္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို ေမာ္စီတုန္းက က်င့္သံုးေဖာ္ေဆာင္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ရ ရွိခဲ့ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ မဟာဗ်ဴဟာ တခုကေတာ့ military-focus strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမဟာဗ်ဴဟာကေတာ့ စစ္ေရးအရ ေခ်မႈန္း တိုက္ပြဲဝင္ ႏိုင္ေရးကိုပဲ ဦးစားေပးပါတယ္။ protracted popular war strategy နဲ႔ မတူညီတဲ့အခ်က္ကေတာ့ လူထုေထာက္ခံမႈရဖို႔ စနစ္တက် စဥ္ဆက္မျပတ္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမရွိပါဘူး။ လက္ရွိေထာက္ခံမႈဟာ လံုေလာက္ၿပီလို႔ ယူဆၿပီး၊ စစ္ေျမျပင္မွာ ေအာင္ပြဲရေရးကိုပဲ ဦး တည္ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္တြင္းစစ္တုန္းက Confederacy က ဒီမဟာဗ်ဴဟာကို က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ မ ဟာဗ်ဴဟာ တခုကေတာ့ urban-warfare strategy ျဖစ္ပါတယ္။ ျမိဳ႕ျပမွာ ေျပာက္က်ားလႈပ္ရွားမႈေတြ၊ ပုန္ကန္ျခားနားမႈေတြနဲ႔ အစိုးရ ယႏၱရားကို တိုက္ခိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအမ်ားစုမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ဒီမဟာဗ်ဴဟာေလးခုလံုးကို ေပါင္းစပ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အေပ်ာ့အမာလိုင္း၊ အေအး အပူလိူင္းေတြ ကြာျခားေပမယ့္ ေပါင္းစပ္ႏိုင္မႈကေတာ့ အေရးႀကီးပါတယ္။

အခုဆက္လက္ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ပြဲ ေသာ့ခ်က္မ်ားကို တင္ျပပါမယ္

ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲ၏ ေသာ့ခ်က္မ်ား
Bard O’Neill ရဲ႕ Framework မွာ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲကို ဆန္းစစ္ႏိုင္မယ့္ ေသာ့ခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ လူ တေယာက္ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႔အစည္းတရပ္ကိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေတာ္လွန္ေရးတခုကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္မယ့္ ရာခိုင္ႏွုန္းကို ဆန္းစစ္ႏိုင္ မယ့္ စံႏွဳန္းစံထားေတြ၊ တြက္ခ်က္တိုင္းတာမႈေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကို အသံုးျပဳၿပီး ဆန္းစစ္ေလ့လာလို႔ ရပါတယ္။ အလုပ္လုပ္ေန တိုင္း ထိေရာက္မႈ ရွိေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ထိေရာက္ႏိုင္တဲ့ အလုပ္ေတြကိုလုပ္မွ ထိေရာက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ သင္႐ိုးစာအုပ္တခုလံုးကို အာဂံုေဆာင္ထားတဲ့ ေက်ာင္းသားတိုင္း စာေမးပြဲေအာင္မယ္လို႔ မဆိုႏိုင္ပါဘူး။ စာေမးပြဲကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေျဖတတ္မွ စာေမးပြဲ ေအာင္ပါမယ္။ အဂၤလိပ္- ျမန္မာ အဘိဓာန္ႀကီးကို အလြတ္က်က္ေနသူေတြလဲ ေတြ႔ဖူးပါတယ္။ အက်ဳိးမရွိမဟုတ္ပါ။ တစံုတရာေတာ့ အက်ဳိးရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာကက်င္းပတဲ့ အဂၤလိပ္စာ စာေမးပြဲေတြကို ဝင္ေျဖရင္ေတာ့ မေအာင္ဖို႔က မ်ားပါတယ္။ အ ခ်ိန္ကုန္၊ လူပမ္း႐ံုပဲ ရွိမွာပါ။ တကယ္အေရးႀကီးတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ အခ်ိန္အခါတခုမွာ ဘာကိုလုပ္သင့္သလဲ၊ ဘာကိုဦးစားေပးသင့္ သ လဲဆိုတာ ေရြးခ်ယ္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္လွပါတယ္။ ကိုယ္လုပ္ေနတာေတြ ထိေရာက္မႈရွိမရွိ သိႏိုင္ဖို႔ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ခ်က္ လိုအပ္ပါ တယ္။ Bard O’Neil ရဲ႕ ေသာ့ခ်က္ ေျခာက္ခ်က္ဟာ ကမၻာတဝွမ္းမ်ား ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္ၿပီး အ ႏွစ္သာရေတြကို ျပန္လည္စုစည္း ေပးထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး ထိေရာက္မႈနဲ႔ မဟာဗ်ဴဟာ ထိေရာက္ မႈေတြကို ျပန္လည္ဆန္းစစ္ အကဲျဖတ္ရာမွာ အသံုးဝင္တဲ့ စံညႊန္းေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) လူထုေထာက္ခံမႈ
ေတာ္လွန္ေရးတခု ေအာင္ျမင္မႈလမ္းေၾကာင္းေပၚမွာ ရွိေနလား၊ မရွိေနဘူးလား ဆိုတာ ဆန္းစစ္တဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ လူထုႀကီးနဲ႔ ဘယ္ေလာက္အထိ နီးကပ္မႈ ရွိေနလဲ ဆိုတာ ဆန္းစစ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဘယ္ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မဆို ပထမဆံုးစဥ္းစားရ မယ့္ အခ်က္က လူထုေထာက္ခံမႈကို ဘယ္လိုရေအာင္ယူမလဲ ဆိုတာပါပဲ။ အာဏာပိုင္အစိုးရဘက္မွာ စစ္တပ္၊ ရဲ၊ ေဒါက္တိုင္အင္ အားစု၊ သတင္းေပးေတြနဲ႔ တိုင္းျပည္ဘ႑ာေတြကို လိုသလို အသံုးျပဳႏိုင္မႈ စတဲ့ အားသာခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီအားသာခ်က္ေတြကို ပါဝါခ်ိန္ခြင္တဘက္ကေန ထိန္းညႇိႏိုင္ဖို႔က လူထုေထာက္ခံမႈပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမႈ ဆိုရာမွာ လူထုေထာက္ခံမႈ အမ်ဳိးအစား ေတြ၊ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ျပည္သူလူထုရဲ႕ အခန္းက႑ေတြနဲ႔ လူထုေထာက္ခံမႈ ရဖို႔အတြက္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ အသံုးျပဳရမယ့္ နည္းလမ္းေတြကို နားလည္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

လူထုေထာက္ခံမႈ အမိ်ဳးအစားမွာ တိုက္႐ိုက္ေထာက္ခံမႈနဲ႔ သြယ္ဝိုက္ေထာက္ခံမႈဆိုၿပီး အမ်ဳိးအစားႏွစ္မ်ဳိး ရွိပါတယ္။ တိုက္႐ိုက္ ေထာက္ခံသူေတြက ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ဆိုရင္ အသက္ေတြ၊ ဘဝေတြနဲ႔ ရင္းၿပီး စြန္႔စားဖို႔အထိ အဆင္သင့္ ရွိေနသူေတြျဖစ္ပါ တယ္။ သူတို႔ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ လိုအပ္မယ့္ ေထာက္လွမ္းေရးသတင္း အခ်က္အလက္ေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ပုန္းခိုႏိုင္ဖို႔ ဝပ္က်င္းေတြ၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးေတြ၊ ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈ ေနရာထိုင္ခင္းေတြကို ပံ့ပိုးေပးတတ္ပါတယ္။ တခါတရံမွာ ေတာ္ လွန္ေရးသမားအခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားမႈေတြအတြက္ ဆက္သားတာဝန္ေတြကို ထမ္းေဆာင္ေပးတတ္ပါတယ္။ သြယ္ဝိုက္ ေထာက္ခံသူေတြကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈေတြ၊ စြန္႔လႊတ္ေပးဆပ္ရမႈေတြကို ကိုယ္ခ်င္းစာနာၿပီး ေတာ္လွန္ေရးကို စိတ္ထဲက ေထာက္ခံေနသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔တေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးကို တိုက္႐ိုက္ပံ့ပိုးမႈ မရွိေပမယ့္ အာဏာပိုင္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈေတြကိုလဲ တတ္ႏိုင္သမွ် ျငင္းဆန္ေလ့ရွိပါတယ္။

ဒီလိုတိုက္႐ိုက္ေထာက္ခံသူေတြနဲ႔ သြယ္ဝိုက္ေထာက္ခံသူေတြ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔အတူ ရွိေနတာဟာ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရး ၿဖိဳခြင္းမႈေတြကို ထိေရာက္မႈမရွိေအာင္ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္မွာ တိုက္႐ိုက္ေထာက္ခံမႈေကာ၊ သြယ္ဝိုက္ေထာက္ခံ မႈပါ အေရးႀကီးတယ္ဆိုတာကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လိုပါတယ္။ တိုက္႐ိုက္ေထာက္ခံမႈမရွိေသးပဲ သြယ္ဝိုက္ေထာက္ခံေနသူေတြကို ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြက မေစာ္ကားမိေစဖို႔ အထူးသတိထားရပါလိမ့္မယ္။ လူထုေထာက္ခံမႈဆိုတာ စည္း႐ံုးေရးနဲ႔ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ၿပီး ရယူရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အတင္းအၾကပ္ေထာက္ခံမႈ ယူလို႔ရတာမ်ဳိး မဟုတ္ ပါ။ လူထုရဲ႕ တိုက္႐ိုက္ေထာက္ခံမႈ၊ သြယ္ဝိုက္ေထာက္ခံမႈေတြ ရရွိဖို႔နဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးသမားအျဖစ္ တက္တက္ၾကြၾကြ ပါဝင္လာဖို႔အ တြက္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းထဲမွာ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ယံုၾကည္မႈေတြ၊ တန္ဖိုးေတြ၊ အျမင္သေဘာထားေတြ၊ စိတ္ခံစားမႈေတြကို ေလ့လာဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ အယူအဆေတြ၊ ဘဝအျမင္ေတြ၊ ရည္မွန္း ခ်က္ေတြကို ေလ့လာဖို႔လဲ လိုအပ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးမွာ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ အမ်ားျပည္သူေတြရဲ႕ အခန္းက႑ေတြက အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ေတြျဖစ္တာမို႔ ေတာ္လွန္ေရး အတြက္ စည္း႐ံုးမႈမွာ intelligentsia နဲ႔ masses ဆိုၿပီး ႏွစ္ပိုင္းခြဲ စည္း႐ံုးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ကမၻာတဝွမ္းက ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားေတြနဲ႔ အစိုးရယႏၱရားအတြင္းက အလယ္အလတ္ ရာထူးအဆင့္ရွိသူေတြကို intelligentsia အခန္းက႑အေနနဲ႔ စည္း႐ံုးေလ့ရွိၾကပါတယ္။ သူတို႔တေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြကို မဟာဗ်ဴဟာ အ ျမင္၊ အဖြဲ႔အစည္းေရးရာ အေတြ႔အၾကံဳနဲ႔ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္မႈေတြ ပံ့ပိုးေပးႏိုင္သူေတြ ျဖစ္တာမို႔ သီးျခားပေရာဂ်က္နဲ႔ စနစ္ တက် စည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းမႈ လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ Masses ဆိုတဲ့ အမ်ားျပည္သူေတြကို စည္း႐ံုးတဲ့အခါမွာလဲ ေတာ္လွန္ေရးသမား ေတြအေနနဲ႔ စနစ္တက် ေလွကားခ်ၿပီး စည္း႐ံုးဖို႔ လိုပါတယ္။ လူထုရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေရခ်ိန္ေပၚ မူတည္ၿပီး အခ်ိန္အခါနဲ႔အညီ ခ်ိန္ကိုက္ လႈပ္ရွားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ လူထုေထာက္ခံမႈ ရရွိဖို႔နဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ေပၚထြက္လာဖို႔ စည္း႐ံုးလႈပ္ရွားမႈေတြမွာ နည္းလမ္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိေပမယ့္ ေအာင္ပြဲအတြက္ အသံုးဝင္ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေျခာက္ခုရွိပါတယ္။

Charismatic attraction ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းကေတာ့ ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးကို အသံုးျပဳၿပီး စည္း႐ံုးေရး ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ဟာ လူထုနဲ႔ တသားတည္း ရွိႏိုင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ လူထုရဲ႕ အေတြး၊ လူထုရဲ႕ အျမင္နဲ႔ တထပ္တည္း က်ေနရပါမယ္။ လူထု ထဲမွာသာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အဆံုးသတ္ေအာင္ပြဲကို ရယူႏိုင္မယ့္ အင္အားရွိေနတယ္ဆိုတာ နားလည္ေနရပါမယ္။ ေခါင္းေဆာင္နဲ႔ လူထုအၾကားမွာ ကြင္းဆက္မျပတ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ လက္ဆင့္ကမ္းေခါင္းေဆာင္မႈကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ရမယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ ရင္ ကြင္းဆက္ျပတ္သြားၿပီး ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ျပတ္ပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ထပ္နည္းလမ္းတခုကေတာ့ Esoteric appeals ျဖစ္ပါ တယ္။ ဒီနည္းလမ္းက ပညာတတ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို အာ႐ံုစိုက္စည္း႐ံုးမႈ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုစည္း႐ံုးတဲ့အခါမွာ သီအိုရီသေဘာတရား ေတြနဲ႔ အယူအဆ၊ အေတြးအေခၚေတြ၊ အေျခအေနေတြကို သပ္သပ္ရပ္ရပ္နဲ႔ တိတိက်က် ရွင္းလင္းေဖာ္ျပဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

Exoteric appeals ဆိုတာကေတာ့ လူထုထဲမွာ အမွန္တကယ္ ခံစားေနရတဲ့ ဘဝအေျခအေနေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပၿပီး စည္း႐ံုးလွံဳ႕ ေဆာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုကို စည္း႐ံုးလွံဳ႕ေဆာ္မႈမွာ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြျဖစ္တဲ့ စားဝတ္ေနေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အလုပ္လက္မဲ့ ျပႆနာ၊ လာဒ္ေပးလာဒ္ယူမႈေတြ၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈေရးရာေတြကို အာ႐ံုစိုက္ရပါမယ္။ intelligentsia စည္း႐ံုးမႈမွာေတာ့ အလုပ္အ ကိုင္အခြင့္အလမ္းရွားပါးမႈ၊ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ပညာတတ္ေတြကို တန္ဖိုးမထားမႈ၊ အသိအမွတ္မျပဳမႈ စတာေတြကို အာ႐ံုစိုက္ေဖာ္ျပ ရပါမယ္။

စတုတၱနည္းလမ္းကေတာ့ လႈပ္ရွားမႈေတြကို ေျပာက္က်ားတိုက္ပြဲေတြ အေနနဲ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာပိုင္ ေတြအေနနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြကို အျမစ္ျဖတ္ ႏွိမ္နင္းလို႔ မရႏိုင္ဘူးဆိုတာကို လူထုႀကီးကို အသိေပးႏိုင္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ပထမနည္းလမ္းကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ ဖိႏွိပ္မႈေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးနည္း လမ္းျဖစ္တဲ့ demonstration of potency ကေတာ့ အေရးႀကီးဆံုး အခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဆီမွာ တိုင္းျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ့္ အရည္အခ်င္းနဲ႔ အလားအလာရွိတယ္လို႔ လူထုက မယံုၾကည္ရင္ လက္ရွိႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို မေက် နပ္ေပမယ့္ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚမွာ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ ေထာက္ခံမႈ မလုပ္ၾကပါဘူး။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဘက္က ဒီလိုအရည္အ ခ်င္းနဲ႔ အလားအလာကို လူထုကို ျပႏိုင္ဖို႔ လိုပါတယ္။

(၂) ပတ္ဝန္းက်င္အေနအထား
ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္မႈရဲ႕ ဒုတိယ ေသာ့ခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးလႈပ္ရွားမႈ အေျခတည္ေနတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္အေနအထားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ physical aspect နဲ႔ human dimension ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ physical aspect အေနနဲ႔ နယ္ေျမအေနအ ထား၊ ရာသီဥတုအေျခအေန၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး၊ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ ေတြ ပါဝင္ၿပီး၊ human dimension ကေတာ့ လူဦးေရ၊ လူမႈအေဆာက္အအံု၊ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးယဥ္ေက်းမႈ စတာေတြ ပါဝင္ပါတယ္။

လူမႈအေဆာက္အအံုဟာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္ပါတယ္။ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ေဒါင္လိုက္စုဖြဲ႔မႈနဲ႔ အလ်ားလိုက္ စုဖြဲ႔မႈ သ႑ာန္ႏွစ္မ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ေဒါင္လိုက္အေနနဲ႔မွာ လူမ်ဳိးစုနဲ႔ ဘာသာေရးကြဲျပားမႈေတြ ရွိၿပီး၊ အလ်ားလိုက္ စုဖြဲ႔မႈမွာ လူတန္းစားအလႊာ အမ်ဳိးမ်ဳိး ကြဲျပားမႈေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ ဒီလိုကြဲျပားမႈေတြနဲ႔ Societal cleavages ေတြဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ထြက္ေပၚလာရျခင္းရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းတရားေတြပါ။ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးနဲ႔ အိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွာ စတင္တဲ့အခါ ဒီလိုကြဲျပားမႈေတြကို တခုခ်င္း အာ႐ံုစိုက္ၿပီး သီးျခားဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရး အစီအစဥ္ေတြ လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အုပ္စုခြဲၿပီး ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရး မလုပ္ပဲ အားလံုးကို ျခံဳငံုလုပ္လို႔ မရပါဘူး။ လူေတြရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ တုန္႔ျပန္မႈေတြကို နားလည္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

အီသီးယိုးပီးယားမွာ လူေတြငတ္ေသတာ ၾကားရရင္ ကၽြန္မတို႔ ျမန္မာေတြရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ သနားသလို ခံစားရေပမယ့္ အကူအညီေပးဖို႔ စိတ္ဝင္စားခ်င္မွ ဝင္စားပါမယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာကေလးေလးတေယာက္ ေတာင္းစားေနတဲ့ ဓာတ္ပံုတပံုေၾကာင့္ ရင္ထဲမွာ ဆို႔နင့္ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးသမား ျဖစ္လာသူေတြလဲ အမ်ားအျပားပါ။ Human touch ျဖစ္မွ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးယႏၱရား ေအာင္ျမင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဝါဒ ျဖန္႔ခ်ိေရးယႏၱရားဆိုတာ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ရတာပါ။ ဒီက႑အားနည္းေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြကေတာ့ မလြဲမေသြ ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႔ၾကာမွာ အမွန္ပါပဲ။ Physical aspect တခုျဖစ္တဲ့ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ပဲ ေတာ္လွန္ေရးသ မားေတြက အားသန္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဆက္သြယ္ေရးစနစ္ရွိၿပီး ကိုယ္ေျပာခ်င္တာေတြပဲ စြပ္ၿပီးေျပာေန၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးေန႐ံုနဲ႔ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ပါ။ အိုင္တီ နည္းပညာေခတ္မွာ အီးေမးလ္အုပ္စုေတြ၊ ဘေလာ့ေတြနဲ႔ လူထုႀကီးကို သတင္းေတြေပးဖို႔ အလြန္အားသန္ၾကပါတယ္။

ဒီသတင္းစကားေတြဟာ လူဦးေရရဲ႕ ရာခိုင္ႏႈန္း ဘယ္ေလာက္ကို စီးဆင္းသြားႏိုင္မလဲ ဆိုတာရယ္၊ သတင္းစကားကို လက္ခံရရွိ သူ ေတြဆီက active support, passive support ဘယ္ေလာက္ထိ ရႏိုင္မလဲဆိုတာရယ္ကို တြက္ခ်က္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ပဲ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးနဲ႔ သတင္းစကားေပးတာေတြက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအၾကားမွာပဲ ျပန္ၿပီး လည္ပတ္ေနတာဆိုရင္ေတာ့ အားနည္း ခ်က္ရွိေနပါၿပီ။ ျဖည့္ဆည္းရမယ့္ အခ်က္ျဖစ္ေနၿပီဆိုတာ နားလည္ရပါမယ္။ Human Dimension ျဖစ္တဲ့ လူမႈအေဆာက္အအံုကို ထည့္သြင္း မစဥ္းစားရင္ ေတာ္လွန္ေရး ေႏွာင့္ေႏွးပါလိမ့္မယ္။

(၃) အဖြဲ႔အစည္း
ေတာ္လွန္ေရးေအာင္ျမင္မႈရဲ႕ တတိယေသာ့ခ်က္ကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြ မွာ ဖြဲ႔စည္းမႈေရးရာအရ structural dimension ေတြျဖစ္တဲ့ Scope နဲ႔ Complexity ဆိုတာ ေတြရွိပါတယ္။ Scope ဆိုတာက ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈေတြထဲမွာ အေရးပါတဲ့ ေနရာေတြကေန တက္တက္ႂကြႂကြ လုပ္ေနသူေတြျဖစ္တဲ့ ေကဒါေတြ၊ ေျမေအာက္ယူဂ်ီအုပ္စုေတြ၊ ေတာခိုပုန္ကန္ေနသူနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈရဲ႕ active supporters ေတြပါ။ Complexity ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ စုဖြဲ႔မႈ သ႑ာန္ organizational structure ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္တေယာက္ဟာ organizational structure နဲ႔ ပတ္ သက္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ ရွိေနဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ လူမ်ားေအာင္ လိုက္စည္း႐ံုးေန႐ံုနဲ႔ အလုပ္လုပ္လို႔ရတာ မဟုတ္ပါ။ ရွိတဲ့ လူကို ဘယ္က႑ေတြမွာ ဘာလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအတြက္ ဘယ္လိုတာဝန္ေတြေပးမွာလဲ ဆိုတာက အဓိက က်ပါတယ္။ တိုက္ခိုက္ေရး တာဝန္၊ ျမိဳ႕ျပေျပာက္က်ားတာဝန္၊ ဆက္သားတာဝန္၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးတာဝန္၊ ေထာက္ပံ့ေရးတာဝန္၊ သတင္းရယူစုေဆာင္းေရး တာဝန္၊ ျပန္ၾကားေရးတာဝန္၊ ဝါဒျဖန္႔ခ်ိေရးတာဝန္၊ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ လႈပ္ရွားမႈတာဝန္၊ မဟာဗ်ဴဟာနဲ႔ စီမံကိန္းေရးဆြဲေရး တာဝန္၊ ဘ႑ာေရး တာဝန္၊ တည္ေဆာက္စည္း႐ံုးေရး တာဝန္၊ ႏိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရး တာဝန္ေတြမွာ ဘယ္လိုတာဝန္မွာ ဘယ္သူေတြနဲ႔ သင့္ေတာ္လဲဆိုတာ ခြဲျခားဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိရပါမယ္။

ဒီေနရာမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္းကို သိသိသာသာ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ရဲ႕ စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္တဲ့ အ ရည္အခ်င္းကို သူဦးေဆာင္ေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းမွာ ဘယ္လိုရည္မွန္းခ်က္ ပန္းတိုင္ေတြ ခ်မွတ္ထားၿပီး၊ ဘယ္လို မဟာဗ်ဴဟာေတြနဲ႔ ခ်ဥ္းကပ္ေခါင္းေဆာင္ေနတယ္ဆိုတာ အကဲျဖတ္ေလ့လာၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ အခင္းအက်င္းနဲ႔ ေခါင္းေဆာင္မႈမလုပ္ရင္ ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ urban-warfare strategy နဲ႔ conspiratorial strategy ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ Organizational complexity က နည္းႏိုင္သမွ် နည္းရပါမယ္။ ေသးငယ္ၿပီး လွ်ိဳ႕ဝွက္တဲ့ အစုအ ဖြဲ႔ေလးေတြကို ျဖန္႔က်ဲဖြဲ႔စည္းေပးရတဲ့အတြက္ပါ။ Protracted popular နဲ႔ military-focus strategies ေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းက ေခါင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ သေဘာသဘာဝအရ Organization structure ကို ရွင္းရွင္းလင္း လင္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ မဟာဗ်ဴဟာမ်ဳိးစံုကို ကိုင္စြဲေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အားလံုးမေရာ ယွက္ပစ္ မိေစဖို႔ သတိထားရပါမယ္။

ဥပမာ- Protracted popular strategy ကို ကိုင္စြဲမႈမွာ ျပည္သူ႔ဆက္ဆံေရးယႏၱရားေတြ အသံုးျပဳရပါတယ္။ နည္းပညာေတြ တိုးတက္ လာေတာ့ မီဒီယာေတြကို အသံုးျပဳရပါတယ္။ အဲဒီလို အသံုးျပဳမႈဟာ ကိုယ့္အဖြဲ႔အစည္းက အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ေနတဲ့ urban-warfare strategy နဲ႔ conspiratorial strategy အရ ေဖာ္ေဆာင္မႈေတြကို အေႏွာင့္အယွက္၊ အဟန္႔အတားေတြ မျဖစ္ေစဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ မီဒီယာနဲ႔ ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈကို ေရာစပ္လို႔ မရပါ။ ေပါင္းစပ္လိုက္တာနဲ႔ သတင္းလံုျခံဳေရး ထိခိုက္ပါတယ္။ မလို လားအပ္တဲ့ ဆိုးက်ဳိးေတြ အမ်ားႀကီး ထြက္လာတတ္ပါတယ္။ လူအမ်ားက စိတ္ဓာတ္တက္ႂကြ ေထာက္ခံၿပီး ေတာ္လွန္ေရးထဲ ပါဝင္ လာဖို႔အတြက္ သတင္းတခုကို ထုတ္ျပန္တဲ့အခါနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈဓာတ္ပံုတပံုကို ထုတ္တင္ေပးတဲ့အခါ ဒီသတင္းနဲ႔ ပံုေတြထဲမွာ တျခားမ ဟာဗ်ဴဟာ ေဖာ္ေဆာင္ေရးကို ထိခိုက္ေစမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ပါသြားႏိုင္မလားဆိုတာကို သတိျပဳစဥ္းစားၿပီးမွ လုပ္သင့္ ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ဟာ ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးတဲ့ စည္းတခုပါ။ ဒီစည္းကိုေက်ာ္ၿပီး ေခါင္းေဆာင္မႈရွိတဲ့ ေတာ္လွန္ ေရးတိုင္းမွာ strategic conflict ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြျဖစ္လာရင္ ေတာ္လွန္ေရး ထိေရာက္မႈမွာ အားနည္းတတ္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြအတြင္းမွာ သေဘာသဘာဝ ကြဲျပားမႈရွိေနတဲ့ အခါမွာေတာ့ တပ္ေပါင္းစုသ႑ာန္ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္ လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ စုေပါင္းေခါင္းေဆာင္မႈကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရပါတယ္။ ကြန္ယက္ခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားမႈလို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ေတာ္လွန္ ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြ စုေပါင္းၿပီး လႈပ္ရွားမႈ လမ္းေၾကာင္းတခုေပၚမွာ ရလဒ္အေျချပဳ လႈပ္ရွားတာကို ဆိုလိုတာပါ။ အဖြဲ႔ေတြစုၿပီး လုပ္ ငန္းေဖာ္ေဆာင္မႈမပါတဲ့ ႏႈတ္ကတိ၊ ေၾကျငာခ်က္အေျချပဳ ညီညြတ္ေရးလႈပ္ရွားမႈကို ဆိုလိုတာ မဟုတ္ပါ။ ညီညြတ္ေရးဆိုတာ တိုက္ ပြဲရွိမွ ေပၚထြက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုက္ပြဲမေဖာ္ေဆာင္ပဲ ညီညြတ္ေရးပဲ လုပ္ေနရင္ ေခါင္မိုးတခုေပၚမွာ ေခါင္မိုးတထပ္ ဆင့္ရင္းဆင့္ ရင္း ေခါင္မိုးဒဏ္ပိၿပီး အေဆာက္အဦး ၿပိဳက်တတ္ပါတယ္။ ေခါင္မိုးေတြနဲ႔ အုတ္ျမစ္ေတြအၾကားမွာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ frame work ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လိုပါတယ္။ ေခါင္မိုးေရာင္စံုေတြပဲ ရွိ႐ံုနဲ႔ အလုပ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္တာကေတာ့ အေသအခ်ာပါပဲ။ ကြင္း လယ္ေခါင္မွာ ထီးထီးႀကီးရွိေနတဲ့ အိမ္ႀကီးတလံုးေပၚမွာ ေခါင္မိုးေတြ တဆင့္ၿပီးတဆင့္ ထပ္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းမႈထက္ ေျမလြတ္တဲ့ ေနရာ ေတြမွာ အုတ္ျမစ္ေတြ ခ်ၿပီး၊ အေဆာက္အဦးေတြ လိုက္တည္ေဆာက္ေပးၿပီးမွ ေခါင္းမိုးသစ္ေတြ တင္ေပးတာ၊ ေခါင္မိုးေတြအခ်င္းခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္ေပးတာက လက္ေတြ႔မွာ ပိုအသံုးဝင္ႏိုင္ပါတယ္။

ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေနာက္ထပ္ အေရးပါတဲ့ အခ်က္တခုကေတာ့ အစိုးရယႏၱရားအတြင္းကို ထိုးေဖာက္ဝင္ ေရာက္မႈပါပဲ။ ရန္သူရဲ႕ အလယ္အလတ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ေဒါက္တိုင္ေတြကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္မႈေတြ လုပ္တာထက္ အခြင့္သာသ လို စည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းၿပီး သူ႔လူ ကိုယ့္ဘက္သားျဖစ္ေအာင္ စည္း႐ံုးႏိုင္မႈဟာ အခရာက်ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ တဲ့ critical information ကို ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ဘယ္လို စီမံခ်က္ေတြအတြက္ အသံုးျပဳမွာလဲ ဆိုတာက အေရးႀကီးပါေသးတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ “နင္က ငါ့ကို ဖြက္ၿပီး လုပ္ေနတယ္ေပါ့ေလ။ ဘယ္ရမလဲ။ နင္လုပ္တာ ငါ သိတယ္။ ငါဘယ္ေလာက္ထိ သိထားလဲ ေျပာရမလား” ဆိုၿပီး ရန္ျဖစ္ေနၾကတဲ့ ေလးတန္းေက်ာင္းသား ကစားပြဲ မဟုတ္ပါဘူး။ သ တင္းအခ်က္အလက္ဆိုတာမွာ ျပည္သူကို ထုတ္ျပန္ေပးရမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္၊ မဟာဗ်ဴဟာ ဆံုး့ဖတ္ခ်က္အတြက္ အေရး ပါတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္၊ လႈပ္ရွားမႈ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရး စီမံခ်က္ေတြမွာ ထည့္သြင္းေရးဆြဲရမယ့္ သတင္းအခ်က္အ လက္ဆိုၿပီး သီးျခားရွိပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြမွာ Strategic Intelligence Process နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ မူဝါဒေတြ မရွိပဲ ထင္ရာျမင္ရာ လုပ္ေနၾကရင္ ရန္သူအင္အားစုေတြအၾကားမွာ ေရရွည္ျမႈပ္ႏွံထားတဲ့ ကိုယ့္လူေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို ထိ ခိုက္မႈေတြမ်ားလာရင္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ ပူးေပါင္းခ်င္တဲ့ ရန္သူ႔ လူေတြက ယံုၾကည္စိတ္ခ်မႈ မရွိေတာ့ပဲ ေရွာင္ဖယ္မႈေတြ လုပ္သြား တတ္ပါတယ္။ သတင္းအခ်က္အလက္ကို မဟာဗ်ဴဟာ သတင္းအခ်က္အလက္၊ နည္းဗ်ဴဟာ သတင္းအခ်က္နဲ႔ မီဒီယာသတင္း အ ခ်က္အလက္ ဆိုၿပီး ခြဲျခားႏိုင္ဖို႔က သတင္းနဲ႔ နည္းပညာေခတ္မွာ အေရးႀကီးဆံုး ပညာတရပ္ပါ။

သတင္းအခ်က္အလက္ တင္ျပမႈမွာ Source Reliability နဲ႔ Data Validity ႏွစ္ခ်က္ကိုပဲ အာ႐ံုစိုက္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ Intelligence Process မွာ
A. Reliable
B. Usually Reliable
C. Fairly Reliable
D. Not Usually Reliable
E. Unreliable
F. Cannot be Judged
ဆိုတဲ့ သေကၤတ အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ သ႑ာန္ေတြနဲ႔ Source Reliabilityကို သံုးေလ့ရွိပါတယ္။

Data Validity ကိုေတာ့
1.Confirmed
2.Probably True
3.Possibly True
4.Doubtfully True
5.Improbable
6.Cannot be Judged
ဆိုတဲ့ သေကၤတေတြနဲ႔ သတင္းတင္ျပမႈ လုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။

သတင္းတင္ျပမႈမွာ
(၁) သတင္းအမွတ္စဥ္
(၂) Source
(၃) သံုးသပ္ခ်က္
(၄) အေၾကာင္းအရာ
(၅)ေဖာ္ျပခ်က္ၿပီးဆံုး

ဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္ပံုစံနဲ႔ သတင္းေပးမႈ၊ သတင္းတင္ျပမႈေတြ လုပ္ၾကရပါတယ္။ ဒီေတာ့ သတင္းကို လက္ခံရရွိသူတေယာက္ဟာ သတင္းသံုးသပ္ခ်က္မွာ 1 (2) ဆိုတဲ့ စာေၾကာင္းေလးတခုကို ေတြ႔တာနဲ႔ ဒီသတင္းကို ရရွိတဲ့ source က ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရတယ္၊ သ တင္းအခ်က္အလက္ကေတာ့ မွန္ကန္ႏိုင္ေခ်မ်ားတယ္ဆိုတာ ခ်က္ခ်င္းသိသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္က ဘယ္လိုရတယ္၊ ဘယ္သူက ေျပာတယ္၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမွာ ေျပာတယ္ ဆိုတာေတြကို critical information ေတြအတြက္ အသံုးမျပဳသင့္ပါဘူး။ သတင္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ မူဝါဒကို စနစ္တက်မခ်ရင္ ရန္သူယႏၱရားမွာ ကိုယ္ျမႇဳပ္ႏွံထားသူေတြကို ကိုယ္ကျပန္ၿပီး ေဖာ္ေကာင္လုပ္ေပးသလို ျဖစ္ တတ္ပါတယ္။ ရန္သူယႏၱရားထဲက ေတာ္လွန္ေရးကို ပူးေပါင္းလိုသူေတြက ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအေပၚ ယံုၾကည္စိတ္ခ်မႈ မရွိပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သိတာကို သိတယ္လို႔ ထားၿပီး မိနစ္ မဆိုင္းခင္ ေမ့သြားမယ့္ အေျခအေနတခုအတြက္ ေပးဆပ္ရမယ့္ ေနာက္ ဆက္တြဲတန္ဖိုးေတြကို မထုတ္ျပန္ခင္မွာ သတိထားဖို႔ လိုအပ္လွပါတယ္။

(၄) ကြင္းဆက္မျပတ္မႈ
ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ စတုတၱအခ်က္ကေတာ့ ကြင္းဆက္မျပတ္မႈပါ။ လူထုနဲ႔ ေခါင္းေဆာင္အၾကား၊ ေတာ္လွန္ေရးဦးေဆာင္မႈနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈ အဖြဲ႔ေတြအၾကား၊ လူထုနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးအၾကားမွာ ကြင္းဆက္ျပတ္ရင္ ေတာ္လွန္ေရး ခါးဆက္ ျပတ္ပါလိမ့္မယ္။ ကြင္းဆက္ျပတ္ၿပီး လႈပ္ရွားလိုင္းေတြ ပူးတာဟာ တပ္ေပါင္းစု ခ်ိတ္ဆက္လႈပ္ရွားမႈမွာ အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ အေျခအေနတခုပါ။

ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္တဲ့အခါ ကိုယ္နဲ႔ လႈပ္ရွားေနသူထဲက ေနာက္ထပ္မ်ဳိးဆက္တခုကို သိထားရပါ တယ္။ တိုက္႐ိုက္ခ်ိတ္ဆက္သူ အဖမ္းခံရရင္၊ ေပ်ာက္ဆံုးသြားရင္ ခ်က္ခ်င္းအေၾကာင္းၾကားၿပီး လိုအပ္တာေတြ ဆက္ၿပီး လုပ္ရပါမယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ရင္ ၾကားကကြင္းဆက္ေတြ ျပတ္သြားတဲ့အခါ ကြန္ယက္ေတြ ပ်က္ကုန္ပါတယ္။ လႈပ္ရွားေနသူေတြကိုလဲ ကိုယ္နဲ႔ ဆက္ သြယ္လို႔ မရေတာ့တဲ့အခါ၊ ကိုယ္က ဖမ္းဆီးခံရတဲ့အခါ ေနာက္က မ်ဳိးဆက္တခုကို ခ်ိတ္ဖို႔ ေျပာထားသင့္ပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ ၾကားထဲ မွာ ကြင္းဆက္ျပတ္ၿပီး တျခားလႈပ္ရွားမႈလိုင္းေတြကို သြားခ်ိတ္တတ္ၾကပါတယ္။ လိုင္းေတြပူးၿပီး ေရွာ့ခ္ေတြ မိတတ္ပါတယ္။ ရန္သူရဲ႕ ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ တပံုတပင္ႀကီး က်သြားတတ္ပါတယ္။ ကြင္းဆက္မျပတ္ဖို႔က ေတာ္လွန္ေရးမွာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ ကြင္း ဆက္ျပတ္ၿပီး လိုင္းပူးတတ္မႈက ေတာ္လွန္ေရးႀကီး တခုလံုးကို ဖ်က္ဆီးပစ္တတ္ပါတယ္။ တဘက္က လိုင္းပူးလာရင္လဲ အပူးမခံဖို႔ အ ေရးႀကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈကို တာဝန္ယူေနတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြ သတိျပဳရပါမယ္။ ေျမေအာက္လႈပ္ရွားမႈ လုပ္ေနတာဟာ ႐ုပ္ရွင္မင္းသား လုပ္ေနတာ မဟုတ္ပါ။ မိတ္ဆက္လာသမွ် ေအာ္တိုျပန္ေရးေပးေနလို႔ မရသလို၊ စာနယ္ဇင္းအင္တာ ဗ်ဴးပြဲမွန္သမွ် လက္ခံေနလို႔ မရပါ။ အထူးသတိျပဳရမယ့္ အခ်က္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

(၅) ျပည္ပေထာက္ခံမႈ
ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈေသာ့ခ်က္ေတြထဲမွာ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမႈက အေရးႀကီးပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမႈ ဆိုတာ မွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေထာက္ခံမႈ (Moral Support) ၊ ႏိုင္ငံေရးေထာက္ခံမႈ (Political Support)၊ ႐ုပ္ဝတၳဳပစၥည္းေထာက္ပံ့မႈ (Material Support) နဲ႔ နယ္ေျမေဒသ၊ အေျခစိုက္ စခန္း ပံ့ပိုးေပးမႈ (Sanctuary Support) ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ Moral support ဆိုတာက ႏိုင္ငံျခားအစိုးရ (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ဒီ ေတာ္လွန္ေရးကို ေထာက္ခံမႈကို စတိတ္မင့္ေတြ၊ ေၾကျငာခ်က္ေတြ တရားဝင္ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Political support ဆိုတကာကေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခား အစိုးရေတြက ေတာ္လွန္ေရးအင္ အားစုေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ျပည့္မွီလာေအာင္ အကူအညီေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကုလသမဂၢမွာ ေဆြးေႏြးပြဲ ေတြျဖစ္လာေအာင္ ကူညီေပးတာမ်ဳိး စတာေတြပါ။ Material support ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ ေငြေၾကး၊ လက္နက္ ပစၥည္းနဲ႔ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးမႈေတြကို ပံ့ပိုးေပးတာပါ။ Sanctuaries ဆိုတာကေတာ့ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို ေလ့က်င့္သင္ ၾကားေပးေရး၊ လက္နက္မ်ား သိုေလွာင္သိမ္းဆည္းေရး၊ ေအာ္ပေရးရွင္းမ်ား စီမံေရးဆြဲေရးနဲ႔ ေခတၱဆုတ္ခြာလာႏိုင္မႈေတြအတြက္ လို အပ္မယ့္ နယ္ေျမေဒသ ပံ့ပိုးေပးထားျခင္းပါ။

ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာ ဒီလိုႏိုင္ငံတကာေထာက္ခံမႈက အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံတကာ ေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ေအာင္ပြဲကို ႏိုင္ငံ တကာ ေထာက္ခံမႈတခုတည္းနဲ႔ ယူလို႔ မရပါ။ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမႈေနာက္ တေကာက္ေကာက္လိုက္ရင္း လူထုေထာက္ခံမႈနဲ႔ ေဝး ကြာသြားလို႔ က်႐ွံဳးေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ အမ်ားအျပားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဟင္းတခုမွာ အစပ္အဟပ္တည့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဆားမပါတဲ့ ဟင္းကို အရသာမရွိဘူးဆိုၿပီး ဆားေတြအမ်ားႀကီး ျဖဴးလိုက္ေတာ့ စားလို႔ မရေတာ့တဲ့ ဟင္းပဲ ထြက္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာေထာက္ ခံမႈကို မရွိမျဖစ္ဆိုၿပီး၊ ေနရာတကာမွာ ႏိုင္ငံတကာကင္ပိန္းပဲ လုပ္ေနၾကရင္ေတာ့ က်န္တဲ့က႑ေတြမွာ ဟန္ခ်က္ပ်က္ၿပီး၊ ၾကန္႔ၾကာ ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးပဲ ထြက္လာမွာ အေသအခ်ာပါ။

(၆) အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ တုန္႔ျပန္မႈေျခလွမ္းမ်ား
ေတာ္လွန္ေရးတခုရဲ႕ ေအာင္ျမင္ေရးေသာ့ခ်က္မွာ ေနာက္ဆံုးအေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြရဲ႕ တုန္႔ျပန္မႈေတြ ျဖစ္ပါ တယ္။ တဘက္ရဲ႕ ေျခလွမ္းေတြကို ႀကိဳၿပီး သံုးသပ္ေလ့လာေနရပါမယ္။ သားေကာင္နဲ႔ မုဆိုး အျပန္အလွန္ ေခ်ာင္းေနၾကတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ သားေကာင္ျဖစ္လိုက္၊ မုဆိုးျဖစ္လိုက္၊ ေျပးလိုက္၊ လိုက္လိုက္နဲ႔ အသက္နဲ႔ ဘဝေတြကို ထပ္ၿပီး ကစားေနၾကတဲ့ ပြဲပါ။ ေတာ ေခ်ာက္တာကို ထေျပးၿပီး ေထာင္ေခ်ာက္ထဲ တိုးဝင္တဲ့ သားေကာင္ေတြလို ျပဳမူလို႔ မရပါဘူး။ ဆိုင္းတီးေပးတိုင္း ထကၾကရမယ့္ ေမ်ာက္ကပြဲလဲ မဟုတ္ပါဘူး။ ရန္သူရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာေတြ၊ ပရိယာယ္ေတြ၊ ေျခလွမ္းေတြကို ေသခ်ာသံုးသပ္ၿပီးမွ ေျခလွမ္း တလွမ္းခ်င္းကို သတိနဲ႔ တိုးဖို႔ လိုအပ္လွပါတယ္။ ရန္သူရဲ႕ တုန္႔ျပန္မႈေတြ၊ ေျခလွမ္းေတြကို အကဲမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးဟာ က် ဆံုးေလ့ရွိပါတယ္။

ရန္သူကို တိုက္မယ္၊ တိုက္မယ္နဲ႔ အလံေထာင္ေနရင္း ေနာက္လွည့္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ လူထုေထာက္ခံမႈရေအာင္လဲ ျပည့္ျပည့္ဝဝ မ လုပ္ထား၊ ပတ္ဝန္းက်င္ အေနအထားကလဲ မဟန္၊ စနစ္တက် စုဖြဲ႔ထားမႈေတြကလဲ မရွိ၊ ကြင္းဆက္ေတြကလဲ ျပတ္ေတာက္၊ ႏိုင္ငံတ ကာ ေထာက္ခံမႈ ဆိုတာကလဲ ဟန္ျပေထာက္ခံမႈဆိုသလို ျဖစ္ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ ကမၻာတဝွမ္းမွာ အမ်ားႀကီးပါပဲ။

နိဂံုး
နိဂံုးခ်ဳပ္ဆိုရရင္ အခုဒီေဆာင္းပါးဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြရဲ႕ အလားအလာ၊ ေအာင္ျမင္မႈ အတိုင္းအတာေတြကို ဆန္းစစ္ဖို႔အတြက္ စစ္ ဦးစီးတကၠသိုလ္ေတြ၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး သင္တန္းေက်ာင္းေတြ၊ စစ္ေရးေလ့လာတဲ့ သုေတသန အဖြဲ႔အစည္းေတြမွာ အသံုး ျပဳတဲ့ BARD O’NEILL’S FRAMEWORK ကို အေျခခံၿပီး၊ ေတာ္လွန္ေရးေတြမွာ ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ အေျခအေနေတြ၊ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ ရန္ေတြ၊ သင္ခန္းစာယူစရာ အခ်က္အလက္ေတြကို ေယဘုယ်အေနနဲ႔ ေပါင္းစပ္တင္ျပ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ မည္သည့္ ေတာ္လွန္ ေရးကိုမွ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ ျပဳလုပ္ထားျခင္း မရွိပါဘူး။ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ေတြလုပ္တဲ့အခါ အားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ေတြ ကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီး အလားအလာကို ေကာက္ခ်က္ခ်မွတ္ခ်က္ေပးရပါတယ္။ ဒီမွတ္ခ်က္ေတြ မေပးလိုပါ။ မတရားတဲ့ စနစ္ကို တိုက္ဖ်က္ ေနတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုေတြအတြက္ တစံုတရာအက်ဳိးေက်းဇူး ရွိေစရန္သာ ေမွ်ာ္လင့္မိပါေၾကာင္း။

ခင္မမမ်ဳိး
(၁ဝ၊ ၁၊ ၂ဝ၁ဝ)

ရည္ညႊန္းကိုးကား
Applegate, Melissa (2002) Preparing for Asymmetry: As Seen Through the Lens of Joint Vision 2020. Carlisle, PA: Strategic Studies Institute.
Dubik, James M. (2003) “Effects-based Decisions and Actions.” Military Review, 83: p. 33-36. (January-February 2003.)
Gurr, Ted Robert. (1970) Why Men Rebel. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Hatch, Mary Jo.(1997) Organization Theory: Modern, Symbolic, and Postmodern Perspectives. Oxford: Oxford University Press
Mann, Edward C., Endersby, Gary and Searle, Thomas R.(2002) Thinking Effects: Effects-Based Methodology for Joint Operations. Maxwell Air Force Base, AL, Air University Press. (CADRE paper, no. 15).
Mintzberg, Henry. (1994) The Rise and Fall of Strategic Planning. New York: The Free Press.
O’Neill, Bard E. (1990) Insurgency and Terrorism: Inside Modern Revolutionary Warfare. Dulles, VA: Brassey’s Inc.
O’Neill, Bard E., William R. Heaton, Donald J. Alberts, Vincente Collazo-Davila, Richard MacLeod, Don Mansfield, James Miller, and Paul Viotti. (1980) Insurgency in the Modern World. CO: Westview Press, 1980.
Roper, Daniel S. (2004) A Dual-edged Sword: Operational Risk and “Efficiency”-Based Operations (EBO). Fort
Leavenworth, KS, School of Advanced Military Studies, 2004, 62 p.
Tse-Tung, Mao. (1961) On Guerilla Warfare. New York, NY: Fredrick A. Praeger Inc., 1961.
U.S. Department of Defense (2003) Military Transformation: A Strategic Approach. Washington, DC: Office of the Secretary of Defense. Fall 2003.